Το θέατρο στη φυλακή

«Θέλω να δώσω ευκαιρία σε αυτούς που δεν έχουν φωνή να μιλήσουν και να εκφραστούν. Ένας από τους στόχους της Τέχνης, ειδικά μέσα στις φυλακές, είναι να αλλάξουμε την εικόνα που έχει ο κρατούμενος για τον εαυτό του», επισημαίνει μεταξύ άλλων ο κ. Στάθης Γράψας, σκηνοθέτης-εμψυχωτής με πολύχρονη εμπειρία σε Ελλάδα και Αυστραλία, στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μας παραχώρησε για τη δύναμη του θεάτρου και τις θετικές επιδράσεις που μπορεί να ασκήσει στον έγκλειστο πληθυσμό. Η συνέντευξη δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος Crime Times.

Κοινή Αφετηρία. Συνεργασία ΕΚΚΝΑ & ΚΑΤΚΕΘ 2019

Το 2010 ο Στάθης Γράψας ξεκίνησε εθελοντικά το θέατρο στις ελληνικές φυλακές και δημιούργησε το πρόγραμμα «Θεατρικό Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης». Στόχοι του εργαστηρίου είναι η μείωση της υποτροπής και η επανένταξη των κρατουμένων μέσω της ενίσχυσης της αίσθησης του ανήκειν και της δημιουργικής απασχόλησης.

Η συνέντευξη που δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Crime Times του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος αποτελεί μέρος της επιστημονικής δράσης του Crime & Media Lab–Ομάδας Εργασίας για το Έγκλημα στα ΜΜΕ (https://e-keme.gr/category/working-groups/crime-%ce%bcedia-lab/), στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, με θέμα το «Θέατρο στη Φυλακή».

Η μελέτη που εκπονείται από την κυρία Έλενα Φώτου, Πτυχιούχο Τμήματος “Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ” ΑΠΘ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΠΜΣ “Εγκληματολογίας” του Παντείου Πανεπιστημίου, θα εμπλουτιστεί και με άλλες συνεντεύξεις από άτομα με πολύχρονη εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα, με σημαντικές παρατηρήσεις για τη θετική επίδραση των δράσεων αυτών και ένα εκτενέστερο θεωρητικό κείμενο.

Συνέντευξη: Έλενα Φώτου, Πτυχιούχος Τμήματος “Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ” ΑΠΘ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΠΜΣ “Εγκληματολογίας” του Παντείου Πανεπιστημίου, Επιστημονική επιμέλεια: Δρ Αγγελική Καρδαρά.

Μέσα από τη συνέντευξη αναδεικνύεται η αξία του θεάτρου για τον έγκλειστο πληθυσμό και καταγράφονται τα πολύ θετικά αποτελέσματα που μπορεί να επιφέρει στη ζωή του κρατούμενου εντός φυλακής αλλά και στην πορεία του εκτός φυλακής. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο κ. Γράψας στην εν λόγω συνέντευξη:

«Θέλω να δώσω ευκαιρία σε αυτούς που δεν έχουν φωνή να μιλήσουν και να εκφραστούν. Ένας από τους στόχους της Τέχνης, ειδικά μέσα στις φυλακές είναι να αλλάξουμε την εικόνα που έχει ο κρατούμενος για τον εαυτό του. Πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία να λυθεί το σώμα τους, να εκφραστούν και να υπάρξουν με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ήξεραν μέχρι τώρα. Ο κρατούμενος πρέπει να επιβιώσει σε μια συνθήκη σκληρή. Άρα, είτε θα ενωθεί με κάποια κλίκα, με κάποια συμμορία, για να μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτό το περιβάλλον και να προτάσσει την εικόνα του σκληρού για να επιβιώσει, ή η προσωπικότητά του θα είναι αρκετά ισχυρή για να ανεξαρτητοποιηθεί. Η πρώτη εκδοχή είναι ο γενικός κανόνας και αυτό πρέπει να χειριστούμε. Αν αυτό δεν αλλάξει άμεσα, αν δεν σπάσει αυτή η εικόνα, έχουμε λιγότερες πιθανότητες να μειώσουμε την υποτροπή, μιας και το στίγμα ξεκινάει από τον ίδιο. Θα είναι απλώς ένας άνθρωπος που θα μπαινοβγαίνει, γιατί η εικόνα για τον εαυτό του είναι αυτή πλέον. Γι’ αυτό και η υποτροπή είναι σε τόσο υψηλό βαθμό.

Αν καταφέρουμε να αλλάξει, να εκφράζεται διαφορετικά με το σώμα του, να αρχίσει να σκέφτεται όλα αυτά που τον απασχολούν, θα είναι μια αρχή. Όλα αυτά βέβαια σε μια φυλακή είναι ταμπού, δεν τα συζητάνε. Θέλουμε να μπαίνουν στην διαδικασία της κουβέντας. Για τα αγόρια η κουβέντα είναι πολύ δύσκολο πράγμα, δεν μιλάμε, και οι μέσα και οι έξω».

Βλ.σχετικά https://www.crimetimes.gr/%ce%b8%ce%ad%ce%bb%cf%89-%ce%bd%ce%b1-%ce%b4%cf%8e%cf%83%cf%89-%ce%b5%cf%85%ce%ba%ce%b1%ce%b9%cf%81%ce%af%ce%b1-%cf%83%ce%b5-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%bf%cf%8d%cf%82-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b4%ce%b5/

Πόσο σημαντικό στ’αληθεια να δοθεί έμφαση στην τέχνη μέσα από την οποία ο έγκλειστος πληθυσμός μπορεί να ανακαλύψει τις θετικές πλευρές του εαυτού του, να μάθει να εκφράζει συναισθήματα και να αναζητά δημιουργικές διεξόδους που οδηγούν σε πιο φωτεινούς δρόμους.

Μένουμε σπίτι και βλέπουμε παραστάσεις από το Εθνικό Θέατρο

Τo Eθνικό Θέατρο, σε συνέχεια της πρωτοβουλίας των Υπουργών Πολιτισμού και Αθλητισμού & Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για ανάπτυξη εναλλακτικών τρόπων πρόσβασης των πολιτών στον πολιτισμό, προχωρά σε μία σειρά διαδικτυακής προβολής παραστάσεων οι οποίες διακόπηκαν βιαίως λόγω των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID -19.

Μένουμε σπίτι και βλέπουμε παραστάσεις από το Εθνικό Θέατρο.

Βλ.σχετικό άρθρο της ομάδας του postmodern εδώ https://www.postmodern.gr/menoyme-spiti-kai-vlepoyme-parastase/?fbclid=IwAR0931tBkcpU_uYYk9nJTiWI8ISpxLkrho4OyUPWhz11L0c7rActrszUdE8

Καλημέρα στην υπέροχη παρέα του blog! Mε θεατρικές παραστάσεις, ταινίες, βιβλία, μουσική, ο χρόνος σίγουρα κυλάει πολύ πιο δημιουργικά!!!

Θέατρο και Κρατούμενοι

«ΚΟΙΝΗ ΑΦΕΤΗΡΙΑ»: ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΔΥΟ ΟΜΑΔΕΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΛΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗ ΘΗΒΑ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΘΗΒΑΣ

Οι κρατούμενοι των φυλακών του Αυλώνα και της Θήβας που συμμετέχουν στα θεατρικά εργαστήρια του Εθνικού Θεάτρου θα συναντηθούν τη Δευτέρα 13 Μαΐου 2019 στο κατάστημα της Θήβας και θα παρουσιάσουν, από κοινού, την παράσταση «Κοινή Αφετηρία».

Βλ.σχετικά: https://www.elculture.gr/blog/article/koinh-afethria-fulakes-aulwna-thivas/

“Για πρώτη φορά δύο ομάδες κρατουμένων θα βρεθούν μαζί, θα γνωριστούν, θα κάνουν μαζί ζέσταμα, πρόβα και θα παρουσιάσουν την κοινή τους αφετηρία στο θέατρο. Η συνεργασία αυτή τονίζει την αλληλεγγύη μεταξύ τους και την προσπάθεια που κάνει ο καθένας ξεχωριστά αλλά και σε ομάδες, να ξεπεράσουν τη στερεότυπη συμπεριφορά εντός των τειχών και να ξεκινήσουν μια νέα πορεία έκφρασης και αντίληψης για την ζωή τους. Μέσα από την παράσταση θα κάνουν μια αναδρομή στο παρελθόν, στα λάθη τους, θα δουν τον εαυτό τους ευάλωτο και ταυτόχρονα δυνατό να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής και να εφοδιαστεί με γνώση και εμπειρίες για το μέλλον που τον περιμένει”.

Θα τονίσω ότι είναι πολύ σημαντική η ενεργό συμμετοχή του έγκλειστου πληθυσμού σε θεατρικά εργαστήρια και παραστάσεις, γιατί το θέατρο λειτουργεί ψυχο-θεραπευτικά, διευρύνει τους γνωστικούς και πνευματικούς ορίζοντες και αποτελεί έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο έκφρασης -σκέψεων, ιδεών, συναισθημάτων. Μέσα από ένα θεατρικό έργο, ο κρατούμενος έχει την πολύτιμη ευκαιρία να εκφραστεί, να μάθει, να εξελιχθεί, να συνεργαστεί και κυρίως να κατανοήσει και να βιώσει την έννοια της “αξίας”. Της αξίας ένος έργου, μίας καλλιτεχνικής δημιουργίας, του ομαδικού πνεύματος, της επίτευξης ενός υψηλού στόχου κ.ά. Να δει τη ζωή στην “απεναντι όχθη” πέρα από τους δρόμους της παρανομίας και του κόσμου του εγκλήματος. Την “απέναντι όχθη” στην οποία πολλοί κρατούμενοι δεν έχουν περάσει ποτέ, μεγαλώνοντας σε δυσλειτουργικά περιβάλλοντα, με γονείς που βρίσκονταν και οι ίδιοι στη φυλακή, στην παρανομία και στην εγκληματική δράση.

Ο φόβος και ο σκληρός αγώνας που πρέπει να δοθεί για να προσαρμοστεί το άτομο στην κανονικότητα της ζωής που βρίσκεται στην “απέναντι όχθη”, ώστε να μην επιστρέψει στη φυλακή έχοντας διαπράξει σε πολλές περιπτώσεις ένα σοβαρότερο, ποινικά βαρύτερο, έγκλημα, λειτουργούν αποτρεπτικά για πολλούς αποφυλακισμένους στο να τολμήσουν το μεγάλο βήμα και να αναζητήσουν/να διεκδικήσουν/να παλέψουν για έναν διαφορετικό τρόπο ζωής (βλ.σχετικά http://www.postmodern.gr/i-zoi-meta-ti-fylaki-kai-oi-prospatheies/).

Η εκπαίδευση στα σχολεία των φυλακών, η ανάγνωση βιβλίων και η συμμετοχή σε θεατρικά, μουσικά και εικαστικά δρώμενα, αποτελούν τα πιο αποτελεσματικά μέσα μάθησης, διεύρυνσης οριζόντων αλλά και έκφρασης βαθύτερων συναισθημάτων και γι’ αυτό κρίνω εξαιρετικά σημαντικό να συνεχιστούν αυτές οι δράσεις και να τύχουν της ευρύτερης κοινωνικής στήριξης.

Θέατρο και “ταξίδι” του νου

Η Κυριακή είναι μια υπέροχη μέρα για θέατρο. Το θέατρο, άλλωστε, “ταξιδεύει” μικρούς και μεγάλους σε μαγικούς τόπους και ονειρεμένους δρόμους. Δίνει “τροφή” για σκέψη και προβληματισμό και διευρύνει τους ορίζοντες της φαντασίας και της γνώσης. Όπως πολλές φορές έχω υπογραμμίσει μέσα από τα κείμενά μου, το θεατρικό παιχνίδι θα έπρεπε να είναι κύριο μάθημα σε όλα τα σχολεία, γιατί αποτελεί πολύ σημαντική πήγη μάθησης και ανάπτυξης της προσωπικότητας και αυτό είναι ένα στοιχείο που αξίζει να ληφθεί υπ’ όψιν από τους αρμόδιους του Υπουργείου Παιδείας που οραματίζονται το “σχολείο του μέλλοντος”. Με το σημερινό μου κείμενο, λοιπόν, θα προτείνω δύο θεατρικές παραστάσεις: μια παιδική παράσταση και μια παράσταση για ενήλικες, τις οποίες αξίζει να παρακολουθήσετε.

Θα ξεκινήσω με την παράσταση του παιδικού θεάτρου που επιλέξαμε να παρακολουθήσουμε οικογενειακώς, σήμερα το πρωί. Ο τίτλος της ήταν “Πιάνω παπούτσι πάνω στο πιάνο” από την ομάδα Patari Project, στο θέατρο Πόρτα. Το συγκεκριμένο θέατρο με “ψυχή” του την Ξένια Καλογεροπούλου πάντα φιλοξενεί αξιόλογες παραστάσεις, με σεβασμό στο παιδί και το γονιό.

Αξίζει να αφιερώσω δυο λόγια στην συγκεκριμένη παράσταση, η οποία “μάγεψε” τα παιδιά, αλλά και τους γονείς. Το κείμενο ήταν δύνατο, με έξυπνες ατάκες, ωραία μουσική και πολύ δυνατές ερμηνείες. Θα έλεγα ότι το όλο στήσιμο, ο τρόπος με τον οποίο είχε δοθεί η ιστορία, ο λόγος του κειμένου, αλλά και οι ερμηνείες, στηρίζονταν σε μια πιο πολύπλοκη λογική από αυτήν που μπορεί ένα παιδί να κατανοήσει, ωστόσο το αξιοσημείωτο και η, κατά την άποψή μου, μεγάλη επιτυχία είναι ότι τελικά “αγγίζει” το παιδί, το οποίο παρακολουθεί προσηλωμένο, εάν κρίνω και από τα δικά μου παιδιά, 3,5 και 7,5 ετών και τα υπόλοιπα παιδάκια που παρακολουθούσαν. Η όλη υπόθεση διαδραματίζεται πάνω σε ενα πιάνο, επειδή όμως το θέατρο είναι φαντασία και όνειρο, εμείς “βλέπαμε” χιλιαδες εικόνες να “γεννιούνται” μπροστά μας, όπως παλάτι και άμαξες και κολοκύθες και στάχτες που γίνονταν χιόνια και όνειρα και “ό,τι άλλο εσύ θέλεις”….

Επίσης, βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την μοντέρνα προσέγγιση του μύθου της Σταχτοπούτας, βασισμένη σε μια ιδέα του Θωμά Μοσχόπουλου. Μεταξύ των πολλών που αποκομίσαμε παρακολουθώντας την παράσταση, το μήνυμα που κρατήσαμε και το οποίο έχει, αναμφίβολα, αντιστοιχία σε όλες τις εποχές και τις κοινωνίες αφορά την πίστη στη δύναμη της ψυχής και της προσωπικής αξίας. Μια πίστη, βαθιά και ουσιαστική, η οποία δίνει την ώθηση στον άξιο και ικανό, χωρίς να έχει ανάγκη κανέναν (ούτε καν τη “δύναμη της μαγείας”…) και χωρίς να πτοείται από κανέναν, όσο σκληρά κι αν τον πολεμά, να προχωρήσει και να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα.

“Από κάτω πάνω και από πάνω ένα βήμα παρακάτω” είναι, συνεπώς, το μήνυμα που κρατώ από το έργο και όσοι το παρακολουθήσετε θα καταλάβετε τι εννοώ με την συγκεκριμένη φράση και ποια αντιστοιχία μπορεί να έχει με την καθημερινότητα που βιώνουμε. Τέλος, αξίζει να σημειώσω ότι, με εξαίρεση το ρόλο της Σταχτοπούτας, άντρες υποδύονται τους γυναικείους ρόλους, στοιχείο που δεν παραξένεψε καθόλου τα παιδιά, γεγονός που αποδίδω σε μεγάλο βαθμό στις πολύ καλές ερμηνείες των ηθοποιών, αλλα και στο δυνατό κείμενο που “κρατάει” το παιδί σε εγρήγορση.

Μπράβο, λοιπόν, στην ομάδα και στο θέατρο Πόρτα για την ξεχωριστή παράσταση που παρακολουθήσαμε και μας έκανε να γελάσουμε με την ψυχη μας, αλλά ταυτόχρονα να κρατήσουμε θετικά μηνύματα για τη ζωή μας….

Κλείνοντας, θα προτείνω μια εξαιρετική παράσταση στους μεγαλύτερους σε ηλικία φίλους της σελίδας, και, κυρίως, στους φοιτητές του ΕΜΜΕ που είχαμε δουλέψει μαζί το “Έγκλημα και Τιμωρία” στο πλαίσιο των μαθημάτων “Η εικόνα του εγκληματία” και είχανε κάνει αξιόλογες εργασίες: το “Έγκλημα και Τιμωρία” στην Σκηνή “Νίκος Κούρκουλος” του Εθνικού Θεάτρου, σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη.

Η υπόθεση αφορά το διπλό φόνο, τον οποίο διαπράτει ένας φοιτητής της Νομικής, ωθούμενος από μια “μεγάλη ιδέα”, μια ιδεοληψία, τελικά, να απαλλάξει τον κόσμο από μια γυναίκα-τοκογλύφο, μια “ψείρα”, όπως την αποκαλεί, η οποία, κατά την άποψή του, δεν αξίζει να ζει. Αν και έχει την πεποίθηση ότι έχει πράξει το σωστό και ότι είναι μάλιστα ο “εκλεκτός” για να εγκληματήσει με σκοπό να προστατεύσει την κοινωνία, μετά τη διάπραξη του (διπλού) φόνου αρχίζει να έχει αμφιβολίες. Μάλιστα, το γεγονός ότι έχει “αναγκαστεί” να σκοτώσει και μια αθώα γυναίκα, την αδελφή της τοκογλύφου που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας, επιβαρύνει την ήδη άσχημη ψυχολογία του και τον οδηγεί σε ανυπόφορες τύψεις.

Το μυθιστόρημα “Έγκλημα και Τιμωρία” είναι ό,τι πιο δυνατό έχω διαβάσει, ενώ οι ερμηνείες που παρακολουθούμε στο Εθνικό είναι καθηλωτικές. Ντοστογιέφσκι και Παπαδιαμάντης αποτελούν, κατά την κρίση μου, τους κορυφαίους δημιουργούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας και αυτή η “συνάντησή” τους είναι εξαιρετική, καθώς και οι δυο μέσα από τα έργα τους θέλουν να φτάσουν στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής και ύπαρξης και να δώσουν απαντήσεις στα πιο σπουδαία ερωτήματα της ζωής που εξακολουθούν να μας “βασανίζουν”: “τι είναι ηθικό και τι ανήθικο;”, “ποιος, εν τέλει, θέτει τα όρια ανάμεσα στην ηθική και την ανηθικότητα;”, “στο ίδιο άτομο/στην ίδια ψυχή είναι δυνατόν να συνυπάρξει το καλό και το κακό;” “ο εγκληματίας άνθρωπος μπορεί να είναι και καλός ή είναι μόνο κακός;” “εάν κάποιος διαπράξει έγκλημα στην προσπάθειά του να σώσει τον κόσμο από κάποιον που σπέρνει το κακό θεωρείται εγκληματίας;” και τόσα άλλα ερωτήματα που, με τρόπο αριστουργηματικό, “ανιχνεύονται” από τον Ντοστογιέφσκι και τον Παπαδιαμάντη.

Είναι, πραγματικά, πολλά τα φλέγοντα ζητήματα που ανακύπτουν μέσα από το έργο και των δύο, ώστε δεν μπορώ να μην αναφερθώ σε επόμενο κείμενό μου στον τύπο του εγκληματία που περιγράφουν στα έργα τους: τον ιδεοληπτικό εγκληματία που σκοτώνει για μια μεγάλη ιδέα (Ρασκόλνικωφ στο “Έγκλημα και Τιμωρία” του Ντοστογιέφσκι, Η “Φόνισσα” στον Παπαδιαμάντη). Και τι ωραία σύμπτωση…η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη αποτελέσε το θέμα της διπλωματικής μου εργασίας στο ΕΜΜΕ και το Έγκλημα και Τιμωρία το αντικείμενο που δίδασκα τα δυο τελευταία χρόνια στο ΕΜΜΕ. Μακάρι να ξαναδοθεί η ευκαιρία να διδαξω αυτό το βιβλίο που πραγματικά με συγκινεί….

Καλό σας βραδυ, με σκέψεις δημιουργικές και…θεατρικές!!