Μια πολύ όμορφη και δημιουργική συνάντηση είχαμε απόψε στην ΕΡΤ και το Πρώτο Πρόγραμμα, στην εκπομπή “Μένουμε Πρώτο”, με την εξαιρετική Έλενα Καραγιάννη, την οποία ευχαριστώ θερμά για την παρουσίαση του βιβλίου μου “Έγκλημα & Γυναίκα: Επιστημονικός Λόγος και Μιντιακές Απεικονίσεις για την Εγκληματικότητα και τη Θυματοποίηση Γυναικών”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.
Μια συζήτηση που μας οδήγησε και σε πολύ αγαπημένα ερευνητικά μονοπάτια, όπως η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που έχει αποτελέσει έναν “σταθμό” για μένα επιστημονικά, ως αντικείμενο πολυετούς έρευνας και μελέτης. Συζητήσαμε επίσης για τη γυναίκα αλλά και για την ανήλικη ως δράστιδα και ως θύμα εγκληματικών ενεργειών, για τον γυναικείο έγκλειστο πληθυσμό, για τις μιντιακές απεικονίσεις και τον στιγματιστικό λόγο. Η εκπομπή ολοκληρώθηκε με έναν διαφορετικό τρόπο, καθώς η κ. Καραγιάννη μου ζήτησε να επιλέξω κάποιους στίχους από το Τέταρτο Μέρος του βιβλίου και επέλεξα κάποιους στίχους για τη γυναίκα, θύμα ενδοοικογενειακής βίας.
Θερμές ευχαριστίες και στη δημοσιογράφο Μαρία Σφυρόερα στην παραγωγή της εκπομπής και εύχομαι μια δημιουργική συνέχεια ωραίων εκπομπών!
Έγκλημα & Γυναίκα: παρουσίαση του βιβλίου μου “Έγκλημα & Γυναίκα: Επιστημονικός Λόγος και Μιντιακές Απεικονίσεις για την Εγκληματικότητα και τη Θυματοποίηση Γυναικών” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση, σήμερα (27-11-2023) στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, στην εκπομπή “Μένουμε Πρώτο” με την Έλενα Καραγιάννη.
Θερμές ευχαριστίες στην ΕΡΤ και στην κ. Καραγιάννη για μια ακόμα τιμητική πρόσκληση και για την ευκαιρία να συζητήσουμε για τη γυναίκα στη σύγχρονη εποχή, για τη βία σε μια εποχή με νέα δεδομένα, για τις μιντιακές απεικονίσεις και άλλα ζητήματα που μας απασχολούν σε ερευνητικό επίπεδο. Στις 7 μ.μ. στο στούντιο της ΕΡΤ. Μπορείτε να ακούσετε την εκπομπή σε απευθείας μετάδοση στο ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 91,6 – 105,8 και διαδικτυακά στο: https://www.ertecho.gr/radio/proto/show/menoume-proto/ondemand/527811/menoume-proto-me-tin-elena-karagianni-22112023/
Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας Κατά των Γυναικών/International Day for the Elimination of Violence against Women.
Το μήνυμά μας αξίζει να είναι δυνατό!
“Η αγάπη δεν (πρέπει) να πονάει. Η αγάπη μας δίνει δύναμη για να πιστέψουμε ακόμα περισσότερο στις δυνάμεις μας, για να πάμε πιο ψηλά, πιο μπροστά, για να συμπορευτούμε δημιουργικά!”
2020, περίοδος εγκλεισμού εξαιτίας πανδημίας, όταν ανέβασα τη συγκεκριμένη φωτογραφία ως ένα ακόμα μήνυμα για τη βία κατά των γυναικών. Ήταν η περίοδος όπου η επιστημονική κοινότητα και τα ΜΜΕ σε διεθνές επίπεδο έστρεψαν πιο έντονα το ενδιαφέρόν τους στο “‘σκοτεινό” και πολυσύνθετο φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και ένα ευρύτερο κοινό άρχισε να συνειδητοποιεί σταδιακά το μέγεθος και τη σοβαρότητα του φαινομένου, καθώς και το ότι το σπίτι δεν είναι το ασφαλές “καταφύγιο” για έναν υψηλότατο αριθμό γυναικών ανά τον κόσμο.
Γυναίκες καθημερινά αποτελούν θύματα βάναυσης κακοποίησης από τα χέρια συζύγων/συντρόφων/ πρώην συζύγων και συντρόφων, με τον αριθμό αυτών των υποθέσεων να παραμένει “σκοτεινός” σε πολλές περιπτώσεις. Γυναίκες παραμένουν ακόμα και για χρόνια σε κακοποιητικές σχέσεις, γιατί απειλούνται για τη σωματική τους ακεραιότητα, για τη ζωή τους, για την επιμέλεια των παιδιών τους, γιατί ο “βασανιστής” τους τις απειλεί ότι θα τις εξοντώσει επαγγελματικά, οικονομικά, ότι θα τις αφανίσει κοινωνικά. Γυναίκες παραμένουν σε κακοποιητικά περιβάλλοντα, γιατί δεν γνωρίζουν τον τρόπο να αντιδράσουν, γιατί έχουν μεγαλώσει σε αντίστοιχα περιβάλλοντα, με έναν κακοποιητικό πατέρα συνήθως και μια μητέρα που παρέμενε σε αυτήν τη σχέση υιοθετώντας παθητικές συμπεριφορές, γιατί δεν έχουν ένα υποστηρικτικό συγγενικό και φιλικό περιβάλλον, σε άλλες περιπτώσεις γιατί είναι εξαρτημένες συναισθηματικά, ψυχολογικά, οικονομικά από τον κακοποιητή τους, σε άλλες υποθέσεις λόγω χρήσης ουσιών, κατάχρησης αλκόολ, ζητημάτων ψυχικής υγείας. Επομένως, βλέπουμε πόσοι παράγοντες κρατούν εγκλωβισμένες, εντός εισαγωγικών “αιχμάλωτες”, γυναίκες σε σχέσεις βίας και κακοποίησης και ότι δεν αρκεί να πούμε σε μια γυναίκα “φύγε” όταν δεν έχει ενδυναμωθεί, όταν δεν της παρέχεται ένα απολύτως ασφαλές και προστατευμένο πλαίσιο ώστε να μην αποτελέσει θύμα δολοφονίας όταν ανακοινώσει την απόφασή της να χωρίσει – τεράστιο θέμα στο οποίο πρωτίστως πρέπει η Πολιτεία να εστιάσει για να προλάβει ακόμα και την αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής!!
Να ευχαριστήσω θερμά για μια φορά ακόμα τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, για την ουσιαστική και εποικοδομητική συνεργασία μας εκείνη τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας, με στόχο μας την ευαισθητοποίηση για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και ασφαλώς τον Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου Αντώνη Μαγγανά με το πολύτιμο επιστημονικό του υλικό που μου είχε αναθέσει να αξιοποιήσω επιστημονικά με στόχο μας την ενημερώση, αφύπνιση και περαιτέρω ευαισθητοποίηση ενός ευρύτερου κοινού για τόσο σοβαρά ζητήματα, με εγκληματολογικές διαστάσεις και προεκτάσεις.
Θα κλείσω με τα λόγια του αγαπημένου μου πατέρα που τα κρατώ για πάντα στην καρδιά μου, τα λέω στα παιδιά μου και θα τα απευθύνω σήμερα σε όλες και σε όλους όσοι/ες διαβάζουν αυτό το κείμενο ‘Μην αφήσεις κανέναν να αγγίξει το σώμα και την ψυχή σου χωρίς τη θέλησή σου!”.
Ενδεικτική αρθρογραφία και σχετικές συνεντεύξεις μου για το φαινόμενο και θα συνεχίσουμε τη συζήτηση από Δευτέρα και ραδιοφωνικά. Να αναφέρω στο σημείο αυτό, με συγκίνηση, ότι στο τελευταίο link, η συνέντευξη στο Ταλκ και στην Πελιώ Παπαδιά είναι αφιερωμένη στη μνήμη του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, καθώς ήταν το τελευταίο θέμα με το οποίο ο Γιώργος ασχολήθηκε τηλεοπτικά, με μεγάλη πάντα κοινωνική ευαισθησία και έτυχε να είναι η συνέντευξη για το ίδιο θέμα, που ολοκληρώσαμε με την Πελιώ λίγες στιγμές πριν μάθω για τη δολοφονία του Γιώργου.
Με αφορμή την υπόθεση της Κυψέλης μου ζητήθηκε από το koskodromio.gr να αναλύσω το φαινόμενο της γυναικείας εγκληματικότητας σε συνάρτηση με τις μιντιακές απεικονίσεις του και να εξετάσουμε την εικόνα της γυναίκας δράστιδος αλλά και της γυναίκας θύματος διαχρονικά και στη σύγχρονη εποχή.
Σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι μοιάζουν να φοβούνται την έκφραση συναισθήματος και δυστυχώς η βία -των λέξεων και των πράξεων- εισχωρεί σαν δηλητήριο στις διαπροσωπικές σχέσεις ακόμα και νέων ανθρώπων, επιλέγουμε (τουλάχιστον κάποιες και κάποιοι από εμάς) δρόμους πιο δημιουργικούς αναζητώντας τη βαθύτερη ουσία και αξία τους. Σε αυτούς τους δρόμους, η ποίηση εξακολουθεί να έχει, σε “πείσμα των άγριων καιρών” μια ιδιαίτερη θέση και να φωτίζει σκοτεινές γωνιές στις πολυσύνθετες διαδρομές ζωής μας.
Είναι επομένως μεγάλη μου χαρά και τιμή να παρουσιάσω την ποιητική συλλογή ενός ανθρώπου που γνωρίζω μέσα από τις επιστημονικές μας δραστηριότητες στο ΚΕ.Μ.Ε. και ξεχωρίζω για την ποιότητά του και τη γραφή του, του ποιητή και μέλους του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος Κωνσταντίνου Μπασούρη, υπό τον τίτλο “Θλιμμένα Ηλιοτρόπια” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κούρος. Η παρουσίαση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου στις 7.30 μ.μ. σε έναν πολύ όμορφο χώρο, στον Πολυχώρο “Art Εδέμ” (Αριστοφάνους 13, Ψυρρή Αθήνα, βλ. https://artedem.gr/) και σας περιμένουμε για να μιλήσουμε μέσω του ποιητικού λόγου για κοινωνικά ζητήματα και για τη θέση του ατόμου σε μια εποχή με νέα δεδομένα.
Όπως γράφει και ο Κ. Μπασούρης στην Εισαγωγή της συλλογής, “Σε έναν κόσμο που διέπεται από την αρμονική συνύπαρξη αντιθέτων, γέλιο – δάκρυ – χαρά – λύπη – ένωση – χωρισμός – γέννηση – απώλεια – σκοτάδι -φως, ο καθένας μέσα από ξεχωριστά μονοπάτια ακολουθεί τη δική του σιωπηλή διαδρομή, ώσπου να αντικρίσει τις ηλιαχτίδες που θα φωτίσουν τις σκοτεινές γωνιές του”.
Είναι βέβαιο ότι αυτές τις ηλιαχτίδες αναζητάμε, συχνά εναγωνίως, μέσα από κομβικής σημασίας διαδρομές που διανύουμε σε όλη την πορεία της ζωής μας.
Η παρουσία σας στην εκδήλωση θα μας τιμήσει ιδιαίτερα!
Η βία ανηλίκων και η βία σε βάρος ανηλίκων. Έναν χρόνο πριν ραδιοφωνική συζήτηση, στα Παραπολιτικά, με κεντρικούς άξονες συζήτησης τον ανήλικο ως δράστη και ως θύμα εγκληματικών ενεργειών, τη σπουδαιότητα διαχείρισης οξύτατων κοινωνικών ζητημάτων που έχουν άμεση συνάρτηση με το φαινόμενο της παραβατικότητας και με το φαινόμενο της θυματοποίησης ανηλίκων, την ανάγκη επέκτασης της κοινωνικής μέριμνας και πρόνοιας για ανήλικα άτομα εκτεθειμένα σε πολλαπλούς κινδύνους και τον καθοριστικό ρόλο της οικογένειας, του σχολείου και των ΜΜΕ στην προσέγγιση των σοβαρών αυτών θεμάτων.
Η δημόσια συζήτηση συνεχίζεται, ο κοινωνικός προβληματισμός είναι έντονος.
Ενδεικτική αρθρογραφία μου για τα υπό εξέταση ζητήματα και σχετικές συνεντεύξεις. Συνεχίζουμε τη διεύρυνση και τονίζουμε ότι η ανηλικότητα είναι σημαντικό να βρίσκεται πάντα στο προσκήνιο και στο επίκεντρο του δημοσίου ενδιαφέροντος. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι είναι είναι καίριας σημασίας να επενδύσουν οι σύγχρονες κοινωνίες στις νέες γενιές που είναι το μέλλον μας.
Οι λέξεις έχουν δύναμη! Οι λέξεις έχουν τη δύναμη να φωτίσουν ακόμα και οξύτατα κοινωνικά ζητήματα.
Απόσπασμα της ομιλίας μου από την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της καθηγήτριας αγγλικών και εθελόντριας εκπαιδευτικού σε Καταστήματα Κράτησης Γκέλης Ντηλιά, υπό τον τίτλο ‘Το Στίγμα των Βάλτων”. Η παρουσίαση έλαβε χώρα στο Βουλευτικό Ναύπλιο στις 23-9-2023. Ομιλητές ήταν ο Ομ. Καθηγητής Εγκληματολογίας ΕΚΠΑ Γιάννης Πανούσης, ο Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Πρόεδρος του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος, Συγγραφέας -Εισηγητής και Εκπαιδευτής Ε-Learning ΕΚΠΑ, Διονύσης Χιόνης και η γράφουσα.
Το έγκλημα αποκτά πιο σκληρές διαστάσεις και η εμπλοκή τόσο αντρών, όσο και γυναικών αλλά και ανηλίκων σε βίαια εγκλήματα διαπιστώνουμε ότι σημειώνει μια αύξηση. Ωστόσο, η εικόνα της γυναίκας που συγκρούεται με τον ποινικό νόμο πρέπει να σκιαγραφείται από τα ΜΜΕ και στον δημόσιο λόγο μας με την απαιτούμενη τεκμηρίωση και με επιστημονικά δεδομένα και όχι μέσα από έναν στερεοτυπικό και στιγματιστικό λόγο για το γυναικείο φύλο, ούτε μέσα από ένα πρίσμα “θεαματοποίησης” του εγκλήματος με δράστιδες γυναίκες. Γιατί όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν μια εικόνα για τη γυναικεία εγκληματικότητα η οποία δεν αντιστοιχεί στα επιστημονικά δεδομένα.
Τα δεδομένα μας λοιπόν είναι, πολύ συνοπτικά, τα εξής: Σε διεθνές επίπεδο εντοπίζεται μικρή συμμετοχή γυναικών στο έγκλημα, ειδικά στο βίαιο έγκλημα. Το πώς θα διαμορφωθούν τα πράγματα τα επόμενα χρόνια θα το δούμε και σίγουρα οφείλουμε να εστιάσουμε τόσο στις ποσοτικές όσο και στις ποιοτικές διαφοροποιήσεις της εγκληματικότητας, με δράστες άνδρες, γυναίκες, ανήλικα και πολύ νεαρά άτομα.
Οι γυναίκες έγκλειστες σε καταστήματα κράτησης στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό στον συνολικό αριθμό των κρατουμένων, της τάξεως του 5%. To υπόλοιπο 95% αφορά στην εγκληματικότητα ανδρών, συνεπώς είναι δεδομένη η πολύ μεγάλη ποσοτική διαφορά μεταξύ εγκληματικότητας ανδρών – γυναικών. Εξίσου και οι ποιοτικές διαφοροποιήσεις είναι εμφανείς. Οι ισχυροί κλυδωνισμοί στις σύγχρονες κοινωνίες αφήνουν όμως και όπως παρατηρούμε ένα ισχυρό αποτύπωμα και στο εγκληματικό φαινόμενο.
Στην Ελλάδα ο έγκλειστος πληθυσμός στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θήβας αριθμεί περίπου 400 άτομα (κινούμαστε μεταξύ 400-500 άτομα), δηλαδή έναν μικρό πληθυσμό, στην επανένταξη του οποίου αναμφίβολα μπορούμε να δώσουμε μεγάλη βαρύτητα, δεδομένου ότι πολλές από αυτές τις γυναίκες έχουν πολλαπλές ανάγκες και χρήζουν εκπαιδευτικής, κοινωνικής, οικονομικής, ψυχολογικής υποστήριξης. Όταν υπάρχουν στις φυλακές γυναίκες που στα 12 τους χρόνια έγιναν μητέρες και εγκατέλειψαν τις σχολικές σπουδές, δεν μπορούμε να μένουμε κοινωνικά απαθείς ή να μη λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας αυτά τα κρίσιμης σημασίας ζητήματα για το γυναικείο φύλο.
Σαφώς υπάρχουν γυναίκες που προβαίνουν στη διάπραξη βίαιων εγκλημάτων. Αυτό είναι αυτονόητο και δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει. Δεν είμαι μηδενική η εγκληματικότητα γυναικών, ούτε η γυναίκα, με τη γέννησή της, κατατάσσεται σε μια κατηγορία “αγγέλων”, παρά μόνο βάσει των κοινωνικών στερεοτύπων αλλά και των κοινωνικών απαιτήσεων προς τη γυναίκα, έχουμε γαλουχηθεί δηλαδή αναμένοντας από τη γυναίκα να ανταποκρίνεται σε πολλαπλούς ρόλους με απόλυτη συνέπεια και υπευθυνότητα.
Ωστόσο, οι γυναίκες κατηγορούνται, καταδικάζονται και κρατούνται στις φυλακές για λιγότερες κατηγορίες εγκλημάτων σε σύγκριση με τους άνδρες. Στη χώρα μας κρατούνται κυρίως για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών, εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας και πολύ λιγότερο για εγκλήματα κατά της ζωής. Αντίστοιχα και οι ποινές που επιβάλλονται στις γυναίκες είναι πολύ χαμηλότερες, με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης να έχει επιβληθεί σε έναν μικρό αριθμό γυναικών. Οφείλουμε επομένως να τοποθετούμε τα θέματα στις σωστές τους διαστάσεις, εάν θέλουμε να τα εξετάσουμε και με μια επιστημονική βαρύτητα.
Ένα τελευταίο στοιχείο που κρίνω σκόπιμο να τονίσω είναι πως δεν πρόκειται για έναν “αγώνα” μεταξύ ανδρών και γυναικών στο έγκλημα. Αυτό έλειπε, να φτάσουμε σε μια αντιπαλότητα και για αυτό το σοβαρότατο ζήτημα, με αφορμή κάθε φορά και μια νέα υπόθεση που απασχολεί τα ΜΜΕ! Αυτό που οφείλουμε ως ενεργοί πολίτες και μέλη της επιστημονικής κοινότητας να τονίζουμε και να διεκδικούμε είναι η ενίσχυση της πρόληψης, της έγκαιρης παρέμβασης, της επέκτασης της κοινωνικής μέριμνας και πρόνοιας, των εκπαιδευτικών διαδικασιών σε όλο τον πληθυσμό, της διαχείρισης οξύτατων κοινωνικών ζητημάτων που σχετίζονται με την εγκληματικότητα και άλλα κομβικής σημασίας θέματα. Να αναδείξουμε την ουσία και όχι να εστιάζουμε στη “βία ως θέαμα”.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για όλα αυτά τα ζητηματα είχαμε πριν από λίγες ημέρες και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ενώ παραπέμπω και στο πρόσφατο άρθρο μου για τη γυναίκα ανθρωποκτόνο και τις μιντιακές απεικονίσεις της στο Propago:
Ημέρα γιορτής, ημέρα πολλών μηνυμάτων και ευχάριστων νέων αλλά και ημέρα με πολλές επαγγελματικές υποχρεώσεις, γιατί η ζωή συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς τις καθημερινές!
Τα τέσσερα πλέον εκπαιδευτικά μας προγράμματα στη διεπιστημονική προσέγγιση της ανθρωποκτονίας, στην προσέγγιση της ενδοοικογενειακής βίας, στη διεπιστημονική προσέγγιση του criminal profiling και της επικοινωνιακής του διαχείρισης, καθώς και της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης κρατουμένων και ζητήματα επανένταξης, που μπορείτε να δείτε ακολούθως:
Καρδαρά Αγγελική 