Η φωνή τους, έξω…
Εννέα συνεντεύξεις πρώην και νυν κρατουμένων, έναν χρόνο μετά τη μοναδική στην Ελλάδα αγγλόφωνη Χριστουγεννιάτικη παράσταση στο Κατάστημα Κράτησης Ναυπλίου στο blog της huffingtonpost.
Της Γκέλης Ντήλια, Καθηγήτριας Αγγλικών – εθελόντριας εκπαιδεύτριας ενηλίκων σε Καταστήματα Κράτησης.
Βλ.σχετικά https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-fone-toes-exo_gr_5e0113bee4b0843d35ffec22
Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω την κ. Ντήλια στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, καθώς ήταν μέλος της εκπαιδευτικής μας ομάδας “Φυλακές: Έρευνα και Γλωσσικά Ζητήματα” και εκτίμησα πολύ το σπουδαίο έργο της στις φυλακές.
Η κ. Ντήλια γράφει στην εισαγωγή του εν λόγω άρθρου της “Αν κάτι διαχωρίζει την τέχνη από τις άλλες μορφές ενασχόλησης είναι ότι οι άνθρωποι βρίσκουν εκεί την αποδοχή που αποζητούν. Ιδιαίτερα όταν αυτή αφορά εγκλείστους. Αυτό το άρθρο γράφτηκε με βάση τις αναμνήσεις των κρατουμένων-μαθητών του τμήματος των Αγγλικών που σε ρόλο ηθοποιού ανακάλυψαν δεξιότητες όπως αυτές της ομαδικότητας και της συνεργατικότητας και έκαναν την υπέρβαση να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους προετοιμάζοντας την παράσταση”.
Για όσους τώρα προβληματίζονται “γιατί να ασχοληθούμε με θετικό τρόπο με τον έγκλειστο πληθυσμό που έχει εγκληματήσει;”, την απάντηση δίνει με τρόπο ολοκληρωμένο το παραπάνω άρθρο. Γιατί μέσα από θετικές δράσεις, όπως το θέατρο, η λογοτεχνία, η ποίηση, καθώς και βελτιωτική μεταχείριση όπως η εργασία και η εκπαίδευση, οι κρατούμενοι μαθαίνουν να θέτουν σημαντικούς στόχους και να προσπαθούν για την επίτευξή τους, μαθαίνουν να συνεργάζονται αρμονικά και να ανακαλύπτουν νέες πτυχές του εαυτού τους που μπορεί να τους οδηγήσουν σε άλλους δρόμους, πέρα από την δρόμους της παρανομίας. Όλα τα παραπάνω αποτελούν τρόπους που δύναται να συμβάλλουν στην “αποχή από την εγκληματική δράση”, που είναι κύριο ζητούμενο των σύγχρονων κοινωνιών.
Δεδομένου ότι δεν υφίσταται η έννοια της “διά βίου ισόβιας καθείρξεως” στον νομικό μας πολιτισμό, ούτε όμως αποκόπτεται η επικοινωνία “των μέσα” με “τους έξω”, οι επιβαλλόμενες ποινές πρέπει να έχουν ένα βαθύτερο νόημα και περιεχόμενο και ακριβή στοχοθεσία.
Η ποινή για το έγκλημα σαφώς πρέπει να είναι ανάλογη της βαρύτητας της πράξης, αν και καταλήγω στη σκέψη ότι “ο φόβος της τιμωρίας” δεν μπορεί να λειτουργήσει για όλους αποτρεπτικά, γιατί ακόμα και η θανατική ποινή ή/και η δημόσια διαπόμπευση δεν έχουν εξαλείψει το έγκλημα. Το πέρασμα στην πράξη, άλλωστε, εφόσον είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων “υπερβαίνει” ακόμα και την έννοια του φόβου. Σε κάθε περίπτωση όμως η τιμωρία πρέπει να είναι ανάλογη της ποινικής και κοινωνικής απαξίας της πράξης. Σημαντικό επίσης να δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στις επιπτώσεις κάθε εγκληματικής ενέργειας. Ωστόσο, ο εγκλεισμός δεν πρέπει να παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά να στοχεύει στην κοινωνική και εκπαιδευτική αναμόρφωση, που σε πολλές περιπτώσεις δεν κατάφερε να επιτύχει εκτός φυλακής.
Συνοψίζοντας, ας μην ξεχνάμε ότι στις φυλακές δεν βρίσκονται μόνον οι βίαιοι ανθρωποκτόνοι, για τους οποίους θα ήταν αναγκαία μία εξειδικευμένη μεταχείριση, αλλά συναντούμε πολλές μορφές εγκληματικότητας και διαφορετικές προσωπικότητες κρατουμένων. Ειδικά σε νέους σε ηλικία, σε κρατούμενους που έχουν διαπράξει μικρότερης ποινικής και κοινωνικής απαξίας αδικήματα, σε υποτρόπους που έχουν εμπλοκή με ουσίες και θα μπαινοβγαίνουν στη φυλακή, καθώς και σε όσους έμπρακτα αναζητούν μία “δεύτερη ευκαιρία”, είναι σκόπιμο μέσα από κατάλληλες παρεμβάσεις και δράσεις να δοθεί ακόμα μεγαλύτερη έμφαση και οι φυλακές πέρα από τη λειτουργία τους ως “καταστήματα κράτησης” να επιτελέσουν έναν πιο σημαντικό ρόλο και για τους κρατούμενους αλλά και για την ευρύτερη κοινωνία, στοχεύοντας στην αποχή από την εγκληματική δράση.