Φωτογραφίες ανηλίκων στο Διαδίκτυο: Κίνδυνοι και υπερβολές

Είναι ένα θέμα που με απασχολεί πολύ έντονα, ως γονιό και ως εκπαιδευτικό. Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για ένα τεράστιο ζήτημα με πολυσύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις, το οποίο πιστεύω ότι προβληματίζει όλους ή τουλάχιστον τους περισσότερους γονείς και συχνά αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στις παρέες.

Ήθελα από καιρό να γράψω για το θέμα και μου έδωσε την αφορμή ένα πρόσφατο σχόλιο του Αύγουστου Κορτώ στο facebook σχετικά με την προσοχή που απαιτείται ως προς την ανάρτηση φωτογραφιών των παιδιών με τα γυμνά κορμάκια τους στις παραλίες, το οποίο με βρίσκει σύμφωνη. Από την άλλη πλευρά, η έκθεση των ανηλίκων σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνεται πρώιμα και γι’ αυτό γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν να δώσουν έγκαιρα τις ορθές κατευθυντήριες γραμμές, ώστε ο έφηβος που έχει πλέον τον δικό του λογαριασμό στο facebook και άλλα μέσα να γίνει ένας “υπεύθυνος χρήστης” και να αποφύγει τους κινδύνους που κρύβει το μέσο, κυρίως εξαιτίας της δυνατότητας που δίνει στον κάθε χρήστη να “υιοθετεί την ταυτότητα” που θέλει για να επικοινωνήσει διαδικτυακά με τους υπόλοιπους χρήστες.

Με το κείμενό μου που δημοσιεύτηκε το Σάββατο, 27/8/2016, στο postmodern.gr προσπάθησα να αναλύσω τους κινδύνους, να αναφερθώ στις υπερβολές και να δώσω έμφαση στο φλέγον ζήτημα και πρωταρχικό, κατά την άποψή μου, πρόβλημα που αφορά την ανεξέλεγκτη και χωρίς επίβλεψη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τον έφηβο πληθυσμό. Το κείμενο που φέρει τον τίτλο Φωτογραφίες ανηλίκων στο Διαδίκτυο: Κίνδυνοι και υπερβολές μπορείτε να το διαβάσετε εδώ http://www.postmodern.gr/fotografies-anilikon-sto-diadiktyo-kindyni-ke-ypervoles

Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την πολύ μεγάλη σας ανταπόκριση στο συγκεκριμένο κείμενο, όπως και στα προηγούμενα άρθρα μου στο postmodern. Σας υπόσχομαι να συνεχίσω την αρθρογραφία σε ζητήματα εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που σας απασχολούν και ασφαλώς περιμένω σχόλια και μηνύματά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com όπως και στο postmodern.gr

Γένεση του εγκλήματος και αντεγκληματικές πολιτικές στο postmodern.gr

Όταν η εγκληματολογία “συναντά” τη δημοσιογραφία με τρόπο ολοκληρωμένο, το αποτέλεσμα είναι η ουσιαστική ενημέρωση του κοινού. Αυτός είναι και ο δικός μας στόχος μέσα από τη διδασκαλία και το ερευνητικό έργο -να δημιουργήσουμε μια “γέφυρα” ανάμεσα στην εγκληματολογία και τη δημοσιογραφία, ώστε ο αστυνομικός συντάκτης έχοντας κι ο ίδιος κατανοήσει το πολυσύνθετο εγκληματικό φαινόμενο να εμβαθύνει σε αυτό και να αναδείξει πτυχές της κάθε υπόθεσης που παρουσιάζει πέρα από τα επιφανειακά και τετριμμένα. Να αναδείξει την ουσία και να “ανοίξει” -ερευνητικά- ζητήματα αναφορικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση του εγκλήματος.

Είναι σαφές ότι στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που αλλάζει ριζικά η επιστήμη της Εγκληματολογίας πρέπει να ανανεωθεί στη χώρα μας, να γίνει πιο “ανοιχτή” στο ευρύ κοινό, δεδομένου ότι οι κοινωνικές διαστάσεις που λαμβάνουν τα εγκληματολογικά ζητήματα αφορούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι αστυνομικοί και δικαστικοί συντάκτες, “εφοδιασμένοι” με γνώση μπορούν και οφείλουν να συμβάλουν στην ενημέρωση και διάδοση σημαντικών μηνυμάτων για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος. Χωρίς ωστόσο βεβιασμένες κρίσεις που συνήθως προέρχονται από την άγνοια του θέματος, χωρίς να υιοθετούν το ρόλο του δικαστή -γιατί ο δημοσιογράφος δεν είναι ούτε “τιμωρός”, ούτε “απονεμητής της ηθικής και της τάξης”. Ο ρόλος του δημοσιογράφου είναι συγκεκριμένος: “η ενημέρωση του κοινού”. Αναφισβήτητα, είναι σημαντικό το αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ να προχωρούν ένα βήμα παρακάτω κι ο συντάκτης να σχολιάζει και να υιοθετεί κριτική στάση θέτοντας φλέγοντα ερωτήματα για τα κοινωνικά φαινόμενα.

Εξίσου αναγκαίο είναι να βγει ξανά στο “προσκήνιο” ο εγκληματολόγος -ο ειδικός επιστήμονας- που θα “ανοίξει” ουσιαστικό διάλογο με τα μίντια και θα βοηθήσει το δημοσιογράφο να ερμηνεύσει το εγκληματικό φαινόμενο και να δώσει ολοκληρωμένες απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα. Τόσο ο κόσμος της εγκληματολογίας, όσο και της δημοσιογραφίας, πρέπει να αντιληφθούν ότι οι δρόμοι τους τέμνονται και πρέπει να αποκτήσουν ένα κοινό στόχο που αφορά την ενημέρωση του κοινού και προσπάθεια πρόληψης του εγκλήματος. Το παραπάνω θα επιτευχθεί μέσα από την αρμονική συνεργασία των δύο πλευρών.

Το καινούργιο κείμενο που παρουσιάζω στο postmodern.gr φέρει τον τίτλο Γένεση του εγκλήματος και αντεγκληματικές πολιτικές – Η στάση των ΜΜΕ και μπορείτε να διαβάσετε εδώ http://www.postmodern.gr/genesi-tou-egklimatos-ke-antegklimatikes-politikes-i-stasi-ton-mme

Οι θεωρίες για την εγκληματογένεση, η έννοια της αντεγκληματικής πολιτικής και ο ρόλος των αστυνομικών συντακτών είναι τα στοιχεία που αναλύονται. Η γένεση του εγκλήματος αποτελεί, ασφαλώς, ένα πολυδιάστατο ζήτημα και θα επανέλθω σε αυτό και με άλλα άρθρα.

Αισθάνομαι την ανάγκη, κλείνοντας, να σας ευχαριστήσω για τα σχόλια, τα μηνύματα και το όλο ενδιαφέρον σας και για τη νέα συνεργασία μου με το postmodern.gr και σας υπόσχομαι πολλά ακόμα “δυνατά” άρθρα για τα ζητήματα εγκληματολογίας. Μια συνεργασία που εξελίσσεται πολύ δυναμικά σε ένα site που έχετε ξεχωρίσει για την ποιότητα και υψηλή αισθητική του.

Περιμένω τα μηνύνατά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com και στο postmodern.gr

Αντεγκληματική πολιτική και ΜΜΕ

Ο τρόπος με τον οποίο ορίζεται το έγκλημα σε κάθε κοινωνία κι εποχή είναι καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπισή του. Εξίσου, οι μορφές εγκληματικότητας που εκλαμβάνονται ως “σοβαρές”, σε αντίθεση με άλλες που εντάσσονται στην κατηγορία της “μικροεγκληματικότητας” -άρα μικρότερης βαρύτητας- διαφέρουν σημαντικά όχι μόνο από εποχή σε εποχή, αλλά κι από κοινωνία σε κοινωνία. Αυτό αποδεικνύει ότι η κάθε κοινωνία, ανάλογα με τις αξίες, τις επικρατούσες αντιλήψεις, το νομικό της πολιτισμό, ακόμα και τα ήθη και έθιμά της, ορίζει και προσδιορίζει διαφορετικά το “έγκλημα” και τους τρόπους αντιμετώπισής του. Συνέπεια των παραπάνω είναι σε κάθε ιστορική περίοδο να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση σε συγκεκριμένες μορφές εγκληματικότητας και σε ομάδες πληθυσμού που τυγχάνουν μεγαλύτερης προστασίας.

Ανεξαρτήτως πάντως ορισμού του “εγκλήματος”, η έννοια της “αντεγκληματικής πολιτικής” είναι πολύ σημαντική για την καταπολέμηση του εγκλήματος και του φαινομένου της εγκληματικότητας. Ασφαλώς, η αντεγκληματική πολιτική δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από τις καταλυτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα θεμέλια μιας κοινωνίας και ειδικότερα στις πολιτικές, πολιτισμικές κι οικονομικές δομές της.

Στη χώρα μας ασκείται, διαχρονικά, κριτική στον τρόπο άσκησης της αντεγκληματικής πολιτικής. Αναμφισβήτητα, σήμερα είναι επιτακτική ανάγκη μιας πιο αποτελεσματικής οργάνωσης της αντεγκληματικής πολιτικής με έμφαση στις ποιοτικές αλλαγές που υφίσταται το έγκλημα. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να υπογραμμίσω, ότι και ο ρόλος των μίντια είναι σοβαρός. Οι αστυνομικοί συντάκτες, ειδικά, οφείλουν να απεικονίζουν το φαινόμενο ολοκληρωμένα και ολόπλευρα και να καταγράφουν την πραγματικότητα προσφέροντας στο ευρύ κοινό ουσιαστική ενημέρωση σχετικά με το πολυσύνθετο αυτό ζήτημα.

Εξίσου σημαντικός ο ρόλος των δημοσιογράφων στον τομέα της πρόληψης. Αυτός είναι ένας τομέας, όπου μπορεί ο δημοσιογραφικός κόσμος να διαδραματίσει έναν καταλυτικό ρόλο, πιστεύω, αξιοποιώντας πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσω των οποίων μπορεί να ενημερωθεί ένα ευρύτατο κοινό ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές για θέματα υψίστης σοβαρότητας στη λογική ότι “η πρόληψη σώζει ζωές” ακόμα και σε συσχετισμό με το έγκλημα και το φαινόμενο της εγκληματικότητας. Η “αντεγκληματική πολιτική με στόχο την πρόληψη του εγκλήματος” πρέπει να είναι κεντρικός στόχος της σύγχρονης εποχής, όπου αξίες και θεσμοί καταρρέουν, ενώ οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να μείνουν αμέτοχοι, αλλά να αποκτήσουν έναν ενεργό ρόλο στην όλη προσπάθεια, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αντιμετώπιση φαινομένων, με μια πρώτη έμφαση -θα έλεγα- σε ζητήματα νεανικής παραβατικότητας, λόγω της μεγάλης επιρροής στους νέους, καθώς και καθημερινής χρήσης των μέσων από τους νέους.

Επιχειρώντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή σχετικά με την έννοια της αντεγκληματικής πολιτικής, ώστε να καταστεί πιο κατανοητός ο σημαίνων ρόλος της, πρέπει να αναφέρω ότι ο Feuerbach όρισε την αντεγκληματική πολιτική στο βιβλίο του Manuel Le droit penal, το 1803, ως “το σύνολο των κατασταλτικών διαδικασιών μέσω των οποίων το κράτος αντιδρά στο έγκλημα”.

Σε εισήγηση του Συμβουλίου της Ευρώπης, η αντεγκληματική πολιτική ορίζεται ως “το σύνολο των μέτρων που τείνουν στην προστασία της κοινωνίας από την εγκληματικότητα, στη φροντίδα για την μελλοντική εξέλιξη του εγκληματία και τη διασφάλιση των δικαιώματων του θύματος”. Όπως καθίσταται εμφανές από τις προσπάθειες ορισμού της έννοιας, πρόκειται για μια πολυσύνθετη έννοια που μεταβάλλεται αναλόγως της μεταβολής του φαινομένου.

Ας εξετάσουμε όμως, εν συντομία, πώς αντιμετωπίστηκε το εγκληματικό φαινόμενο στην πάροδο των χρόνων. Είναι αξιοσημείωτο ότι για πολλούς αιώνες το εγκληματικό φαινόμενο αντιμετωπίστηκε βάσει άγραφων ηθών, κανόνων της φυλής, φυλετικό εθιμικό δίκαιο. Στην αρχαία Ελλάδα ο Δράκων (7ος αι. π.Χ) με τα γνωστά σε όλους μας “δρακόντεια μέτρα” καταργείται, μεταξύ άλλων, η αυτοδικία και καθορίζεται η διάκριση ανάμεσα σε ακούσια κι εκούσια ανθρωποκτονία.

Η εξέλιξη του θεσμού της φυλακής, ως θεσμού με διττό σκόπο (γενικοπροληπτικό και ειδικοπροληπτικό), θα αποτελέσει αντικείμενο ανάλυσης σε επόμενο άρθρο μου, γιατί είναι σίγουρα ένα μεγάλο “κεφάλαιο” στην ιστορία των ποινών, ενώ η εξελικτική της πορεία με έχει απασχολήσει στο βιβλίο μου Φυλακή και Γλώσσα.

Όσον αφορά τις βασικές θεωρίες σχετικά με τη γένεση του εγκλήματος -επομένως και της αντιμετώπισής του- μπορούν σχηματικά να συνοψιστούν στα ακόλουθα: πρώτον, ατομοκεντρική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία το έγκλημα είναι απόρροια των ιδιότυπων ατομικών χαρακτηριστικών του εγκληματία -βιολογικών και ψυχοπαθολογικών-. Στόχος αυτής της προσέγγισης είναι η μεταβολή της προσωπικότητας του εγκληματία ή αχρήστευσή του μέσω εγκλεισμού. Να σημειώσω εδώ ότι η έννοια της “μεταβολής της προσωπικότητας” έχει αποτελέσει έναν θεμελιώδη στόχο της αντεγκληματικής πολιτικής, αλλά την ίδια στιγμή έχει αμφισβητηθεί τόσο η ουσία της όσο και ο σκοπός της.

Δεύτερον, η κοινωνιοκεντρική προσέγγιση που θεωρεί ότι η εγκληματογένεση είναι αποτέλεσμα του κοινωνικού περιβάλλοντος και ο εγκληματίας αντιμετωπίζεται ως ιδιότυπη κοινωνική περίπτωση, ενώ κοινωνικές παροχές και μέτρα για την καταπολέμηση φαινομένων που εκλαμβάνονται ως πρωταρχικοί παράγοντες που οδηγούν στο έγκλημα (π.χ. φτώχεια κι ανεργία) λαμβάνονται. Τρίτον, οι θεωρίες που επικεντρώνονται στην κοινωνική αντίδραση απέναντι στο έγκλημα και τον εγκληματία, υποστηρίζοντας ότι δεν υφίσταται καμία διαφορά ανάμεσα στο δράστη και μη δράστη, παρά μόνο η εμπλοκή με τους φορείς του επίσημου κοινωνικού ελέγχου του εγκλήματος. Στην περίπτωση αυτή η αντεγκληματική πολιτική στρέφεται σε αποποινικοποιήσεις κσι ανάληψη μέτρων που αποσκοπούν στη μείωση των συστηματικών επιδράσεων του ποινικού συστήματος.

Να υπογραμμίσω ότι η σύγχρονη τάση που επικρατεί για την “εγκληματογένεση” είναι πολυπαραγοντική, δίνοντας έμφαση σε πλήθος παραγόντων (κοινωνικών, οικονομικών, βιολογικών, ψυχο-παθολογικών) που δύναται να οδηγήσουν σε εγκληματικές πράξεις. Επομένως, το έγκλημα και το φαινόμενο της εγκληματικότητας πρέπει να προσεγγίζεται από όλες τις πλευρές και τις διαστάσεις του.

Οι αστυνομικοί συντάκτες, ως “δίαυλοι ενημέρωσης”, οφείλουν με τη σειρά τους να γνωρίζουν τις εξελίξεις που αφορούν το φαινόμενο της εγκληματικότητας και να υιοθετούν κριτική στάση, εμβαθύνοντας περισσότερο σε κάθε υπόθεση εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν στα ρεπορτάζ τους. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό απαιτείται μελέτη και καταγραφή της άποψης έγκριτων επιστημόνων, γιατί όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από τα προαναφερθέντα το ζήτημα είναι πολυσύνθετο και πολυδιάστατο.

Σημείωση: Πολύτιμα στοιχεία για τις τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής αντλούνται από την διπλωματική εργασία της κ. Αναστασίας Χαλκιά (2007- Επιβλέπων Καθηγητής: Ι.Φαρσεδάκης), Τάσεις της Σύγχρονης Αντεγκληματικής Πολιτικής Διεθνώς και στην Ελλάδα. Κριτική Προσέγγιση, Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Mireile, D. (2005-απόδοση Χ. Ζαραφωνίτου), Πρότυπα και Τάσεις Αντεγκληματικής Πολιτικής, Αθήνα:Νομική Βιβλιοθήκη.
Αντωνοπούλου, Α. (2010), Σύγχρονες Τάσεις Αντεγκληματικής Πολιτικής: Η πολιτική της μηδενικής ανοχής και τα μέτρα διαχείρισης κρίσεων, Αθήνα: Σάκκουλας.

“Έχετε αίτημα φιλίας στον υπολογιστή” στο postmodern.gr

“Έχετε αίτημα φιλίας στον υπολογιστή” σήμερα και μπορείτε να το βρείτε στο postmodern.gr να το ανοίξετε και να το διαβάσετε! Πρόκειται ασφαλώς για το άρθρο που παρουσιάζω με ένα ζήτημα που αφορά όλους τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Γι’ αυτό περιμένω τα σχόλια και τις αντιδράσεις σας.

Είναι αναμφισβήτητο ότι στον μαγικό διαδικτυακό κόσμο χτίζονται ανθρώπινες σχέσεις. Άλλες πραγματικές κι άλλες εικονικές. Άλλες βασισμένες σε γερά θεμέλια κι άλλες σε σαθρά. Γνωριμίες, φιλίες, έρωτες, επαγγελματικές συνεργασίες, δημιουργούνται σε αυτό τον υπέροχο κόσμο, όπου οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν σκέψεις κι ιδέες, να υλοποιήσουν στόχους και προτάσεις, καθώς και να μοιραστούν συναισθήματα κι εμπειρίες.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν την πολύτιμη ευκαιρία στον κάθε χρήστη να υπερβεί τα όρια του πραγματικού κόσμου, να “σβήσει” τα κάθε είδους σύνορα και να επικοινωνήσει με άτομα σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπως επίσης να προβάλει τη δουλειά του και να περάσει τα μηνύματά του σε τεράστια κοινά. Στο διαδικτυακό περιβαλλον ο κάθε χρήστης μέσα σε ελάχιστα λεπτά μπορεί να κατακτήσει σχέδια και στόχους και να έρθει σε επαφή με πολύ υψηλό αριθμό ατόμων, στους οποίους δεν θα είχε τη δυνατότητα να απευθυνθεί τόσο εύκολα και γρήγορα. Ωστόσο, υπάρχει μια σαφής διαχωριστική γραμμή -έστω και νοητή- ανάμεσα στον πραγματικό και εικονικό κόσμο, η οποία δεν γίνεται πάντοτε σεβαστή από όλους τους χρήστες.

Ψεύτικα προφίλ, βομβαρδισμός μηνυμάτων (ενοχλητικών, υβριστικών, ακόμα κι απειλητικών), προσπάθεια εξαπάτησης των χρηστών κι ένα δύσκολο φιλτράρισμα των “αιτημάτων φιλίας”, αποτελούν την άλλη όψη του νομίσματος όσον αφορά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την οποία επιχειρώ να αποτυπώσω στο άρθρο μου στο postmodern.gr με τίτλο “Έχετε αίτημα στον υπολογιστή και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ http://www.postmodern.gr/echete-etima-filias-ston-ypologisti

Να σημειώσω ότι το άρθρο βασίζεται σε πραγματικές ιστορίες (δικές μου και φίλων), ενώ η ιδέα ανήκει στον Δημήτρη Καλαντζή, ύστερα από ένα θέμα συζήτησης που “άνοιξε” διαδικτυακά. Θα ήθελα να τονίσω, κλείνοντας, ότι πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους τους χρήστες το γεγονός ότι το διαδίκτυο είναι “απέραντο”, αλλά δεν είναι “άνομο”.

Πιο συγκεκριμένα, υφίσταται το δίκαιο το διαδικτύου, το οποίο προστατεύει τους χρήστες και ασφαλώς υπάρχουν οι αρμόδιες αρχές για κάθε επιλήψιμη πράξη που διαπράττεται μέσω διαδικτύου εις βάρος άλλων χρηστών. Σημαντικό επίσης στοιχείο, κατά την άποψή μου, είναι να μιλάμε και να μοιραζόμαστε σκέψεις κι εμπειρίες, ώστε να είμαστε όλοι ενήμεροι για επικείμενους κινδύνους, οι οποίοι λόγω της ταχύτητας που χαρακτηρίζει το διαδίκτυο μπορούν εύκολα να εξαπλωθούν. Η δύναμη των μέσων είναι τεράστια κι είναι στο χέρι μας να την αξιοποιήσουμε με τρόπο θετικό και προς όφελός μας. Αναλυτικά όλα τα παραπάνω κι άλλα στοιχεία στο άρθρο μου στο postmodern.gr

“Από το σκοτάδι προέρχομαι και στο σκοτάδι πρέπει κάθε τόσο να επιστρέφω”

Η Υπόθεση του Κακού, το συναρπαστικό αστυνομικό μυθιστόρημα του Ντονάτο Καρίζι, πέρα από την συγκλονιστική πλοκή που προσφέρει στον αναγνώστη, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας σε Δημοσιογραφικές Σχολές. Η λογοτεχνία, άλλωστε, δίνει πολύτιμα μαθήματα στον επιστημόνα και ερευνητή, γιατί τον βοηθάει να διευρύνει τους οριζόντες του και αρκετές φορές του δίνει τα γνωστικά ή/και μεθοδολογικά εργαλεία να ερευνά εις βάθος και να αναζητεί την αλήθεια πέρα και πίσω από το αυτονόητο και προφανές.

Ο Καρίζι έχει σπουδάσει νομική κι εγκληματολογία. Το 1999 άρχισε να δουλεύει ως σεναριογράφος. Ζει στη Ρώμη και το πρώτο του μυθιστόρημα φέρει τον τίτλο Ο Υποβολέας. Στην Υπόθεση του Κακού ο Καρίζι θέτει το αιώνιο ντοστογιεφσκικό ερώτημα περί καλού και κακού, για το οποίο έχει χυθεί τόνος μελάνι και το οποίο εξακολουθεί να απασχολεί και να προβληματίζει τους συγγραφείς.

“Η δολοφονία μιας τοκογλύφου που καταδυναστεύει αθώους πολίτες μπορεί να θεωρηθεί έγκλημα όταν με το θάνατό της απαλλάσσονται από την αδικία και τον πόνο τόσοι άνθρωποι;” αναρωτιέται ο Ρασκόλνικωφ στο Έγκλημα και Τιμωρία, ο οποίος μάλιστα αποκαλεί “ψείρα” την τοκογλύφο που σκοτώνει, απαξιώνοντας την και αφαιρώντας από αυτήν οτιδήποτε σχετίζεται με την ανθρώπινη υπόσταση. “Και γιατί να μη θεωρείται έγκλημα ο πόλεμος, εξαιτίας του οποίου χάνουν τη ζωη τους χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους αθώα γυναικόπαιδα;”, συνεχίζει τη σκέψη του ο Ρασκόλνικωφ, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να μείνει μέχρι τέλους “πιστός” στην ιδεολήψια του που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο της γριάς τοκογλύφου και της αδελφής της (το παράπλευρο, αθώο θύμα, που έτυχε να είναι στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή).

Ο Καρίζι ξετυλίγει κι αναπτύσσει την ίδια ακριβώς υπόθεση του κακού: “να κάνεις καλό στον πλησίον εξαλείφοντας έναν επίπλαστα έντιμο”. Η Υπόθεση του Κακού, στο ομώνυμο μυθιστόρημα, βασίζεται στο ότι καλό και κακό δεν είναι πάντοτε διαχωρισμένα, αλλά τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις συνυπάρχουν κι εν τέλει μπλέκονται μεταξύ τους δικαιολογώντας το ότι “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”.

Με οποιοδήποτε, ωστόσο, κόστος; Ακόμα και με την απώλεια της ανθρώπινης ζωής; Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα θέμα εξαιρετικά πολύπλοκο και σύνθετο, το οποίο διερευνήθηκε με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο από τον Ντοστογιέφσκι (και είχα τη μεγάλη ευκαιρία και χαρά να το αναλύσω διδακτικά στο πλαίσιο των διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο). Ένα ερώτημα που οδηγεί σε μια σειρά άλλων καίριων ζητημάτων, με κυρίαρχο “ποιος και γιατί έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για τις ζωές άλλων ανθρώπων, ακόμα και για τις θεωρούμενες ψείρες της κοινωνίας”;

Ο Καρίζι στο εν λόγω μυθιστόρημα, παράλληλα με την εξέλιξη της πλοκής που είναι κινηματογραφική και πολυεπίπεδη, “παραδίδει” ορισμένα βασικά μαθήματα εγκληματολογίας, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία του αστυνομικού ρεπορτάζ. Αρχικά, κάνει τη σημαντική διάκριση ανάμεσα στον “κατά συρροή δολοφόνο” και “μαζικό δολοφόνο”, παραθέτοντας τα χαρακτηριστικά της κάθε εγκληματολογικής τυπολογίας. Μια διάκριση που αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης στο υπό έκδοση βιβλίο μου Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη. Επομένως, θα επανέλθω με επόμενο κείμενο το φθινόπωρο στις δύο αυτές τυπολογίες και σε συγκεκριμένα παραδείγματα που καθιστούν τη διάκριση ακόμα πιο σαφή και ακριβή, ωστε ο αστυνομικός συντάκτης να αξιοποιήσει στα ρεπορτάζ του το υλικό.

Στη συνέχεια, κάνει μια σημαντική αναφορά στο όργανο του εγκλήματος και στο τι συμβολίζει για το ψυχο-εγκληματικό προφίλ του δράστη, γράφοντας χαρακτηριστικά “Δεν είχε μαζί του μαχαίρια, σωστά;. Την ερώτηση της Μίλα την είχε υπαγορεύσει ένας συγκεκριμένος λόγος. “Καμία φυσική επαφή”, επιβεβαίωσε ο Τσανγκ, που κατάλαβε την αμφιβολία της. “Διατηρούσε συνεχώς μια απόσταση από τα θύματα”. Ήταν ένα σημαντικό δεδομένο. Το γεγονός ότι δεν ήθελε να λερώσει τα χέρια του με το αίμα τους απέκλειε κάθε στοιχείο ψύχωσης του πολυδολοφόνου. Της ήρθε στο μυαλό μια λέξη που περιέγραφε στην εντέλεια αυτό που είχε συμβεί σ’ εκείνους τους τοίχους. Εκτελέσεις”.

Συνεπώς, ένα θέμα που πρέπει να απασχολήσει το αστυνομικό ρεπορτάζ σε υποθέσεις ανθρωποκτονιών είναι το όργανο του εγκλήματος και τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν για το προφίλ του δράστη από το όργανο που χρησιμοποιήθηκε για την τέλεση του εγκλήματος, καθώς και από τον τρόπο εγκληματικής δρασης. Σημαντική διάσταση που είναι σκόπιμο να προβληθεί από το αστυνομικό ρεπορτάζ και αναμφισβήτητα θα οδηγήσει το δημοσιογράφο σε σημαντικές διαπιστώσεις. Πάντα με τη βοήθεια του εγκληματολόγου, ο οποίος θα δώσει στον αστυνομικό συντάκτη την επιπρόσθετη γνώση για να εμβαθύνει στο θέμα και να αναλύσει το έγκλημα ολόπλευρα. Ο τρόπος δράσης αποτελεί επίσης αντικείμενο διερεύνησης στο υπό έκδοση βιβλίο μου, γιατί το θεωρώ πολύ σοβαρό στοιχείο για την δημοσιογραφική ανάλυση.

Γλαφυρή επίσης είναι η περιγραφή μιας συγκεκριμένης τυπολογίας εγκληματιών (των πυρομανών), στην οποία προβαίνει ο Καρίζι. “Στα βιβλία εγκληματολογικής ανθρωπολογίας είχε μάθει πως η πυρομανία ήταν η πιο οξεία εκδήλωση ενός σαδιστικού χαρακτήρα […] είχε να κάνει με το γεγονός ότι “ένα πλάσμα της φωτιάς” ήταν επικίνδυνο γιατί ο σκοπός μιας τέτοιας συνομοταξίας ανθρώπων δεν ήταν απλώς ο θάνατος αλλά η καταστροφή”.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που θέτει ο Καρίζι αφορά την ποινική μεταχείριση των εγκληματιών και τη λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον καταλογισμό της πράξης και το ακαταλόγιστο, η οποία ουσιαστικά κρίνει την επιβληθείσα ποινή. Γράφει σχετικά “Ακούει φωνές, θέλει να τον περάσουμε για τρελό. Ο συνήγορος θα υποστηρίξει ότι ο…απομακρύνθηκε από την οικογένειά του όταν ήταν παιδί κι ότι αυτό συνεπάγεται πως έχει υποστεί τραύμα”.

Τέλος, η εμπλοκή των μίντια στην υπόθεση δολοφονιών που οδηγούν στην αναζήτηση του “Γητευτή των Ψυχών” ή αλλιώς του “Κυρίου της Καληνύχτας” σε αυτό το πραγματικά ανατρεπτικό μυθιστόρημα, είναι ακόμα ένα στοιχείο που μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά στις Σχολές Δημοσιογραφίας. Θα κλείσω με τη συγκλονιστική διαπίστωση που προκύπτει σε αρκετά σημεία του βιβλίου κι αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα: τα ΜΜΕ αναζητούν πάντα ένα τέρας. Τα θύματα δεν τους απασχολούν τόσο, γεγονός που αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι στο τέλος όλοι θυμούνται το όνομα του “τέρατος” κι όχι του θύματος.

Μεγάλη αλήθεια, αν την σκεφτούμε καλύτερα. Μιαν αλήθεια ωστόσο που πρέπει να μας απασχολήσει και προβληματίσει, γιατί τα θύματα εγκληματικών ενεργειών αξίζουν την ίδια προσοχή από τα μίντια και ταυτόχρονα σεβασμό ώστε να μη θυματοποιηθούν εκ νέου, στοιχείο που δυστυχώς έχουμε δει πολλές φορές να συμβαίνει κι έχουμε καταγράψει ερευνητικά. Από την άλλη πλευρά το “τέρας” μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι απλώς μια μιντιακή κατασκευή….

Τα παραπάνω “ανοίγουν” σίγουρα μια νέα μεγάλη συζήτηση που θα αποτελέσει αντικείμενο ανάλυσης επόμενου άρθρου. Προς το παρόν, περιμένω τα σχόλια και μηνύματά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com

Δολοφονία Νίκου Σεργιανόπουλου και μιντιακή κάλυψη στο postmodern.gr

Ένα πολύ ιδιαίτερο θέμα παρουσιάζουμε σήμερα στο postmodern.gr που αφορά την άγρια δολοφονία του δημοφιλούς ηθοποιού Νίκου Σεργιανόπουλου στις 4 Ιουνίου 2008 και τον τρόπο μιντιακής κάλυψης του εγκλήματος. Το άρθρο μου φέρει τον τίτλο Δολοφονία Νίκου Σεργιανόπουλου: Μιντιακές αξίες και κανιβαλισμός και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ http://www.postmodern.gr/dolofonia-nikou-sergianopoulou-mintiakes-axies-ke-kanivalismos

Να αναφέρω εδώ ότι η πολύκροτη υπόθεση Σεργιανόπουλου αποτελεί αντικείμενο διερεύνησής μου στο πλαίσιο των διαλέξεων στο Τμήμα ΕΜΜΕ του Παν/μίου Αθηνών και στα προγράμματα elearning, ενώ υλικό παρουσιάζεται και στο υπό έκδοση βιβλίο μου για το αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ.

Πρόκειται για μια ακραίας μορφής εγκληματικότητα, καθώς το θύμα βρέθηκε κυριολεκτικά κατακρεουργημένο με 21 μαχαιριές. Η υπόθεση έλαβε τεράστιες μιντιακές διαστάσεις, λόγω της δημοτικότητας του θύματος αλλά και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του εγκλήματος που αποτέλεσε το “ιδανικό” έγκλημα βάσει των μιντιακών αξιών (news values), όπως αυτές περιγράφονται αναλυτικά στο άρθρο στο postmodern.

Πρέπει να σημειώσω ότι συγκεντρώνοντας τα τελευταία χρόνια το υλικό για τη διδασκαλία, πραγματικά σοκαρίστηκα από την “πολτοποίηση” που δέχτηκε η προσωπικότητα του θύματος από τα μέσα, με χυδαία δημοσιεύματα που βασίζονταν στην αναπαραγωγή φημών, στο φθηνό κουτσομπολιό και την καταρράκωση κάθε έννοιας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ατομικής αξίας.

Αναμφισβήτητα, το έγκλημα ήταν αποτρόπαιο και το γεγονός ότι θύμα ήταν ένας πολύ επιτυχημένος και αγαπητός καλλιτέχνης είχε συγκλονίσει και συγκινήσει το πανελλήνιο. Συνεπώς, ήταν αναμενόμενη η εκτενής μιντιακή κάλυψη του εγκλήματος, με το ενδιαφέρον του κοινού να παραμένει αμείωτο μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται και δεν πρέπει να γίνεται δεκτός ή ανεκτός ο κανιβαλισμός. Ειδικά, στην συγκεκριμένη περίπτωση ο μιντιακός κανιβαλισμός ξεπέρασε κάθε όριο.

Αντίθετα, θα μπορούσαν να αναδειχθούν πολύ πιο σημαντικές διαστάσεις του θέματος που θα κέντριζαν το ενδιαφέρον του κοινού (γιατί στόχος των μίντια είναι το κοινό κι αυτό είναι κατανοητό), προσφέροντας ουσιαστική ενημέρωση.

Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για τη μοναξιά στον καλλιτεχνικό χώρο που δύναται να “εγκλωβίσει” την ψυχή και το μυαλό. Μεγάλο ενδιαφέρον θα είχε επίσης η εμβάθυνση στα αίτια που ωθούν έναν επιτυχημένο και αγαπητό καλλιτέχνη στις εξαρτήσεις και πώς μπορεί τελικά ένας προβεβλημένος καλλιτέχνης να διαχειριστεί την επιτυχία αλλά και την ενδεχόμενη αποτυχία, το δυνατό χειροκρότημα αλλά και την απόρριψη, τα έντονα συναισθήματα που δημιουργεί η εναλλαγή διαφορετικών ρόλων πάνω στο σανίδι, γιατί ο ηθοποιός κινείται σαν τον ακροβάτη πάνω σε τεντωμένο σκοινί μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, ονείρου κι εφιάλτη, επιτυχίας κι αποτυχίας. Ακόμα θα μπορούσε να διερευνηθεί το ζήτημα της ελευθερίας του ατόμου να ορίζει το σώμα του, όπως εκείνο επιθυμεί. Ζητήματα που ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα ανοίξουν ερευνητικά και μέσα από το ιστολόγιο, σε μια άλλη βάση που θα μας βοηθήσει να πάμε τη σκέψη και την έρευνα ένα βήμα παρακάτω.

Συνοπτικά, η δημοσιογραφική έρευνα θα έπρεπε να εστιάσει στο ψυχο-εγκληματικό προφίλ του δράστη και στις αιτίες που δύναται να οδηγήσουν στη διάπραξη ειδεχθών εγκλημάτων σε προβεβλημένους χώρους, όπως ο καλλιτεχνικός, στοιχείο που επίσης δεν αναδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό, και παράλληλα να τεθούν ζητήματα υψηλού κοινωνικού ενδιαφέροντος.

Μέσα από τη διδασκαλία της υπόθεσης στα αμφιθέατρα τα τελευταία χρόνια, θα έλεγα ότι “αγάπησα” αυτό τον άνθρωπο, γιατί πιστεύω ότι αποτέλεσε θύμα ακραίου bullying από τα μίντια. Ο σεβασμός στη μνήμη του νεκρού που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δημοσιογραφικής δεοντολογίας έγινε αντικείμενο κατάφωρης παραβίασης, ωθώντας πολύ δικούς του ανθρώπους σε συναισθηματικό και ψυχολογικό αδιέξοδο.

Αυτό που κρίνω ωστόσο αναγκαίο να αναφέρω και να τονίσω είναι ότι οι φοιτητές της δημοσιογραφίας, στους οποίους παρουσιάζω διδακτικά την υπόθεση, την προσεγγίζουν με εξαιρετικό τρόπο κι επαγγελματισμό. Δεν στέκονται στη χυδαιότητα, καταδικάζοντάς την συλλήβδην και μέσα από τις δικές τους παρουσιάσεις αναδεικνύουν τα σοβαρά σημεία την υπόθεσης, στα οποία θα έπρεπε να έχει δοθεί έμφαση.

Το παραπάνω αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μήνυμα: ότι οι νέες γενιές δημοσιογράφων έχουν τη διάθεση και τη γνώση να προσεγγίσουν τα πολυσύνθετα ζητήματα κι από άλλες πλευρές, φέρνοντας στο φως την ουσία των προβλημάτων και προσφέροντας ολόπλευρη ενημέρωση στο κοινό. Ειδικά στον τομέα της εγκληματολογικής προσέγγισης των μιντιακών νέων απαιτείται βαθιά γνώση και ταυτόχρονα διευρυμένοι ορίζοντες, προκειμένου ο δημοσιογράφος να φτάσει στην ουσία της εγκληματικής είδησης. Αυτήν ακριβώς τη “γέφυρα” ανάμεσα στα ΜΜΕ και την παρουσίαση της εγκληματικής είδησης (crime news) προσπαθούμε να “χτίσουμε” και με το νέο εγχείρημα με το βιβλίο για το αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ. Ελπίζω ότι θα τα καταφέρουμε!

Περιμένω τα σχόλια και τα μηνύματά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com όπως και στο postmodern.gr

Η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής ως αιτία ατυχημάτων κι εγκλημάτων

Τα δύο τελευταία άρθρα που έγραψα στο ιστολόγιο αντικατοπτρίζουν, δυστυχώς, την πραγματικότητα που καταγράφηκε στο θανατηφόρο ατύχημα στην Αίγινα και σε παρόμοια τραγικά περιστατικά. Ειδικότερα με τα κείμενά μου προσπάθησα να θίξω το ζήτημα της εγκληματικής αμέλειας ανεύθυνων ατόμων κι αναφέρθηκα εκτενώς στους επαγγελματίες που κατέχουν εποχικές αλλά ταύτοχρονα καίριες θέσεις, με αφορμή το ατύχημα που είχαμε εμείς στη θάλασσα εξαιτίας της αμέλειας και ανευθυνότητας ενός νεαρού ναυαγοσώστη. Με το χθεσινό μου κείμενο επιχείρησα να αναδείξω τη νοοτροπία ορισμένων ατόμων που θεωρούν ότι ολόκληρος ο κόσμος τους ανήκει κι ότι με τα χρήματα και τις γνωριμίες τους νομίζουν ότι μπορούν να “αγοράσουν” ακόμα και τη δικαιοσύνη….

Το ατύχημα στην Αίγινα είχε έναν τραγικό απολογισμό: οδήγησε τέσσερεις ανθρώπους στο θάνατο, μεταξύ των οποίων ένα κοριτσάκι και τον πατέρα του, και προκάλεσε τον τραυματισμό 16 ατόμων, εκ των οποίων δύο σοβαρά. Ο Υπουργός Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Δρίτσας δήλωσε στην ΕΡΤ ότι ο φάκελος σχετικά με το κατά πόσο τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας στις ελληνικές θάλασσες ανοίγει ξανά με το νέο αυτό ατύχημα και τόνισε ότι η κοινωνική απαξίωση από το σύνολο της κοινωνίας όσων παριστάνουν τους “λεβέντες” της ασφάλτου και της θάλασσας είναι αναγκαία. Θα τονίσω ότι αναγκαία είναι και τα μέτρα πρόληψης και καταστολής απαράδεκτων φαινομένων που έχουν ως αποτέλεσμα την έκθεση σε κίνδυνο μεγάλων τμημάτων πληθυσμού στις θάλασσες κι ασφαλώς στην άσφαλτο, όπου καταγράφονται και τα περισσότερα ατυχήματα.

Τέτοιου είδους ατυχήματα, θα έλεγα ότι, αποδεικνύουν με τον πιο σοκαριστικό τρόπο τη νοοτροπία ορισμένων που απαξιώνουν την ανθρώπινη ζωή, στο βωμό της δικής τους καλοπέρασης, καθώς και την έλλειψη αισθήματος ευθύνης. Η ανθρώπινη αξία κυριολεκτικά κατεκερματίζεται εξαιτίας της διαστρεβλωμένης λογικής ότι “ο κόσμος ανήκει μόνο σε εμάς, οι άλλοι είναι μυρμήγκια μπροστά μας”.

Δεν θα θέσω το ζήτημα ταξικά. Το χρήμα και η δόξα συχνά “φουσκώνουν τα μυαλά” στους έχοντες και κατέχοντες, οδηγώντας τους ακόμα και σε ακρότητες. Ωστόσο, πιστεύω ότι όλα είναι ζήτημα παιδείας. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια και η εγκληματολογική έρευνα έχει καταγράψει μια πολύ σοβαρή απαξίωση της ανθρώπινης ζωής, στοιχείο που έχει ως αποτέλεσμα τις ποιοτικές αλλαγές στο έγκλημα και το φαινόμενο της εγκληματικότητας. Στο πλαίσιο μιας κοινωνίας, όπου θεσμοί κι αξίες καταρρέουν, ο θύτης δεν θα διστάσει, για παράδειγμα, να βάψει τα χέρια του με αίμα για 20 ευρώ, γεγονός που πηγάζει από την γενικότερη κρίση και έλλειψη παιδείας.

Σχετικά με το ατύχημα στην Αίγινα που μας έχει συγκλονίσει όλους, ενημερώθηκα από τα δημοσιεύματα του αστυνομικού ρεπορτάζ ότι ο ιδιοκτήτης του ταχύπλοου και φερόμενος ως κυβερνήτης δηλώνει ότι “αφαιρέθηκε” κι όταν είδε το τουριστικό σκάφος ήταν πλέον αργά για να αντιδράσει, κόβοντάς το κυριολεκτικά στη μέση…

Διαβάζω, επίσης, στα ρεπορτάζ ότι ο υπαίτιος του δυστυχήματος δεν έσπευσε να βοηθήσει. Αυτό το σημείο πρέπει οπωσδήποτε να διερευνηθεί και να διαλευκανθεί, γιατί τα λάθη είναι ανθρώπινα, ακόμα και τα πιο σοβαρά, αλλά η ανάληψη της ευθύνης και πρωτίστως η βοήθεια στους ανθρώπους που παλεύουν για τη ζωή τους είναι μείζον ζήτημα κι εδώ δεν πρέπει να γίνει δεκτή καμία δικαιολογία, τύπου “σοκαρίστηκα”, “τα έχασα”. Αυτό είναι θέμα παιδείας και μαρτυρά το πώς αντιμετωπίζουμε τη ζωή των συνανθρώπων μας. Κανένα σοκ δεν δικαιολογείται όταν ο συνάνθρωπος κινδυνεύει με αφανισμό!

Η έρευνα βρίσκεται, βέβαια, σε εξέλιξη, οπότε με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένουμε το τελικό πόρισμά της, ενώ ο ιδιοκτήτης και χειριστής του ταχύπλοου θα απολογηθεί την Παρασκευή, οπότε ελπίζω ότι θα πέσει φως στα αίτια της τραγωδίας και θα αποδοθούν οι ευθύνες που αναλογούν στον ή στους υπεύθυνους.

Θα κλείσω το σημερινό μου κείμενο με την επιτακτική ανάγκη να καλλιεργηθεί από το νηπιαγωγείο ακόμα ο ουσιαστικός σεβασμός στο συνάνθρωπο, ώστε να αποκτήσουμε αληθινή παιδεία και να εκριζωθούν κακές νοοτροπίες που ισοπεδώνουν οτιδήποτε δεν μας ανήκει. Εξίσου σημαντικό να μη θεωρούμε αυτονόητο και δεδομενο τίποτα και να προσπαθούμε, κατά το μέτρο του δυνατού ασφαλώς γιατί δεν είμαστε υπεράνθρωποι, να λαμβάνουμε εμείς τα αναγκαία μέτρα προστασίας στη θάλασσα. Στον τομέα της πρόληψης κρίνω υψίστης σημασίας τη συμβολή των μίντια και ειδικότερα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με εκστρατείες ενημέρωσης ακόμα και για τους στοιχειώδεις κανόνες ασφαλείας που πρέπει να τηρούμε στη θάλασσα, κυρίως σχετικά με τα θαλάσσια σπορ που είναι τόσο δημοφιλή τους θερινούς μήνες κ.λπ.

Η ζωή όλων μας είναι πολύτιμη και το καλοκαίρι στη θάλασσα, την οποία οι περισσότεροι από εμάς αγαπάμε πάρα πολύ, πρέπει να είναι μόνο γέλιο και χαρά. Γιατί η θάλασσα είναι μαγεία, αλλά κρύβει και κινδύνους εάν δεν προσέξουμε.

Ο κόσμος της δικαιοσύνης μέσα από τα μάτια του Σκρουτζ Μακ Ντακ

Σήμερα το πρωί με περίμενε στο τραπεζάκι του κήπου ένα κλασικό κόμικ από τη Μεγάλη Βιβλιοθήκη του Disney. Μου το είχε αφήσει η φίλη μου από το διπλανό σπίτι για να το διαβάσω στα παιδιά, καθώς κάθε καλοκαίρι μου αφήνει βιβλία για τα παιδιά κι εμένα από τη δική της βιβλιοθήκη.

Το πήρα στα χέρια μου, το ξεφύλισσα, μύρισα τις σελίδες όπως κάνουν όλοι όσοι αγαπούν τα βιβλία (I think!!) και αμέσως αναδύθηκε μυρωδιά παιδικών καλοκαιρινών διακοπών. Ξέγνοιαστες διακοπές στο εξοχικό του θείου στο Χαλκούτσι, με πολύ γέλιο κι ανεμελιά, με πολλή φροντίδα από τη γιαγιά και τον παππού, ατελείωτα γέλια αλλά και απιστευτοί τσακωμοί με τα λατρεμένα ξαδέλφια, κρυφτό και παγωτίνια στα οποία ποιο παιδί θα μπορούσε να αντισταθεί(;), πατατούλες τηγανίτες με αυγουλάκια στη βεράντα τα βράδια και , βέβαια, μεγαλώνοντας ποτάκι στον “Αλέκο” στον Κάλαμο.

Με μεγάλο ενθουσιασμό και τις αναμνήσεις να ξεχύνονται σαν όμορφα και πονηρούτσικα ξωτικά από το μυαλό και να φτιάχνουν φωλίτσες σε κάθε γωνίτσα του κήπου, ξεκίκησα να διαβάζω στα παιδιά που με προσοχή και χαμόγελο ακούγανε τις ιστορίες του Ντόναλτ και του Σκρουτζ Μακ Ντακ. Στην πρώτη ιστορία υπήρχε και η εμπλοκή των δύο παπιών με τη δικαιοσύνη.

Γέλασα πολύ με την αντίδραση του Σκρουτζ απέναντι στο δικαστή και το σύστημα της δικαιοσύνης. Αν ωστόσο κάνουμε έναν παραλληλισμό με την πραγματικότητα, μπορούμε να θίξουμε ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που αφορά τις παρεμβάσεις στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, όπως επίσης και το φλέγον ερώτημα “ποιοι τελικά καταλήγουν πίσω από τα κάγκελα”, το οποίο με μεγάλη γλαφυρότητα και χιούμορ αποδίδεται στο κόμικ μέσω των εικόνων και των διαλόγων στα “συννεφάκια”.

Πάμε να δούμε όμως τα πρώτα “συννεφάκια”, για να έχετε κι εσείς την εικόνα:

“ΩΡΑΙΑ! ΘΑ ΤΟΥΣ ΔΕΙΞΩ ΕΓΩ ΤΙ ΕΣΤΙ ΝΟΜΟΣ”, λέει με αυτοπεποίθηση ο δικαστής που θέλει να επιβάλλει την τάξη και το νόμο, για να λάβει την απάντηση από τον Σκρουτζ “ΠΡΟΣΕΞΕ ΚΑΛΑ, ΦΙΛΕ!ΕΙΜΑΙ Ο ΣΚΡΟΥΤΖ ΜΑΚ ΝΤΑΚ ΚΙ ΑΝ ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΕΙΣ, ΘΑ ΑΓΟΡΑΣΩ ΤΟ ΔΗΜΟ ΚΑΙ ΘΑ ΣΕ ΑΠΟΛΥΣΩ!”.

Πόση αλήθεια κρύβουν τα παραπάνω λόγια σε έναν κόσμο που εξουσιάζεται από το χρήμα; Γιατί το χρήμα είναι “θεός”. Δυστυχώς.

Πάμε και στα επόμενα “συννεφάκια”, εξίσου ξεκαρδιστικά και ταυτόχρονα αποκαλυπτικά:

“ΤΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΔΟΛΛΑΡΙΑ!”, αποφαίνεται με στόμφο ο δικαστής που θέλει να επιβάλλει το νόμο και χτυπάει το σφυράκι, το οποίο μάλιστα σπάει από την ένταση των λόγων του!

Η απάντηση, ωστόσο, που λαμβάνει από τον Σκρουτζ, ο οποίος απαξιωτικά του πετάει κυριολεκτικά στα μούτρα ένα μάτσο από δολλάρια, είναι πραγματικά αποστομωτική: “ΠΑΡΕ ΔΥΟ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΚΑΙ ΒΑΛΕ ΤΑ ΡΕΣΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ…ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΑΠΟΨΕ!”.

Αυτές ακριβώς οι φράσεις περιγράφουν, με απόλυτη ακρίβεια, μια σκληρή πραγματικότητα: πίσω από τα κάγκελα θα βρεθεί και ο μεγαλέμπορος ναρκωτικών, αλλά πολύ πιο εύκολα θα βρεθούν τα παιδιά που “βουλιάζουν” στη χρήση και δεν έχουν τον καλό δικηγόρο να τα υπερασπιστεί. Στη φυλακή θα βρεθεί και ο μεγαλο-οφειλέτης, αλλά θα βρει τον μπελά του και ο παππούς που δεν έχει να πληρώσει τα βασικά. Ασφαλώς, “ο νόμος είναι νόμος” και το γράμμα του νόμου ισχύει για όλους μας. Βέβαια, για να δώσω και την θετική πλευρά, υπάρχουν κι οι “σοφοί” δικαστές που βλέπουν και το γράμμα και την ουσία.

Είχα μια συζήτηση πριν από λίγο καιρό σχετικά με ένα γνωστό στα μίντια άτομο που διέπραξε στο παρελθόν ένα πολύ σοβαρό έγκλημα (για ευνόητους λόγους δεν αναφέρω ούτε δικά του στοιχεία, ούτε στοιχεία για την υπόθεση. Άλλωστε, το παράδειγμα είναι ενδεικτικό, υπάρχουν πολλά άλλα παρόμοια παραδείγματα), ο οποίος υπογράμμισε το πόσο σημαντικό ήταν το ότι με τα χρήματά του προσέλαβε τους καλύτερους δικηγόρους και “έπεσε στα μαλακά”. Πολύ καλά έκανε, ασφαλώς, και ο καθένας στη θέση του το ίδιο θα έκανε. That’ s life!!

Το μόνο που ελπίζω μόνο είναι οι ευκαιρίες να δίνονται (και) σε όσους τις αξίζουν πραγματικά και οι επιβληθείσες ποινές να μην είναι κενές περιεχομένου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εάν ο δικαστής έχει ορισμένα τουλάχιστον χαρακτηριστικά του “ιδανικού” δικαστή, τον οποίο αναλυτικά περιέγραψα σε προηγούμενο άρθρο μου που μπορείτε να διαβάσετε στο ιστολόγιο με τίτλο Ο ιδανικός δικαστής. Γιατί η δικαιοσύνη δεν είναι και δεν πρέπει να είναι “τυφλή”!

Crime in workplace

Με αφορμή την περιπέτειά μας στη θάλασσα πριν μερικές μέρες, γράφω το σημερινό μου κείμενο, αν και μου είναι δύσκολο να φέρω ξανά στο νου τις εικόνες, τις οποίες η μνήμη θέλει να απωθήσει. Ένα όμορφο πρωινό στην παραλία δεν εξελίχθηκε όπως το φανταζόμασταν, γιατί “το κακό χρειάζεται λίγα δευτερόλεπτα για να συμβεί, ενώ το καλό χρόνια για να χτιστεί”, όπως συνηθίζει να λέει η μητέρα μου.

Καθόμουν στην παραλία όταν είδα ένα κανό να πέφτει με ορμή πάνω στο κοριτσάκι μου, το οποίο έκανε μπάνιο μαζί με τον πατέρα και τον αδελφό της. Δεν θα αναφερθώ στις σκέψεις και τα συναισθήματα εκείνης της στιγμής, γιατί μου είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το ατύχημα οδήγησε στον ελαφρύ μόνο τραυματισμό στο χέρι της, ευτυχώς. Ενδεχομένως, βοήθησε και το γεγονός ότι αμέσως έβαλε τα χέρια για να καλύψει το κεφάλι της, γιατί θυμήθηκε όπως μας είπε τη συμβουλή του μπαμπά της. Σημαντικό στοιχείο επίσης: οι πολύτιμες συμβουλές που δίνουμε στα παιδιά μας δύναται να αποδειχθούν σωτήριες την κρίσιμη στιγμή.

Το ερώτημα είναι γιατί συνέβη το ατύχημα; Ένα ατύχημα που, όπως παραδέχτηκε ο υπαίτιος -ο ναυαγοσώστης της παραλίας, γεγονός που ομολογώ μου προξενησε μεγάλη εντύπωση- θα μπορούσε να ήταν πολύ σοβαρό. Πιστεύω ότι τρία λάθη οδήγησαν σε αυτό. Η απερισκεψία του νεαρού ναυαγοσώστη που έκανε “περιπολία” με το κανό κοντά στους λουόμενους ενώ ταυτόχρονα η θάλασσα είχε πολύ κύμα κι ο ίδιος, όπως παραδέχτηκε, δεν είχε καλό έλεγχο του κανό. Τρομαγμένος κι εκείνος με την πρόκληση του ατυχήματος, έσπευσε να βοηθήσει. Αν και είχε κάνει, όπως πληροφορήθηκα, μια ακόμα παρατυπία που είχε ως αποτέλεσμα να δεχτεί την παρατήρηση της ακτοφυλακής λίγη ώρα αργότερα, θέλω να πιστεύω ότι θα είναι πιο προσεκτικός κι υπεύθυνος από εδώ και στο εξής, όπως άλλωστε υποσχέθηκε. Το πάθημα, ελπίζω, να έγινε μάθημα!

Ένα μείζον ζήτημα, λοιπόν, που θα θίξω σήμερα αφορά την παραβίαση των κανόνων ασφαλείας στους εργασιακούς χώρους. Μια τέτοια παραβίαση αποτελεί και η πρόσληψη ανεκπαίδευτων εργαζομένων σε καίρια θέση. Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι ο Καθηγητής Έγκληματολογίας, κ. Χρήστος Τσουραμάνης, με προέτρεψε να γράψω για το θέμα, ώστε να ενημερωθεί το ευρύτερο κοινό.

Είναι συνεπώς ένα σημαντικό μήνυμα που αξίζει να περάσουμε με το σημερινό άρθρο, ότι η επιθυμία των εργοδοτών για πρόσληψη φτηνού εργατικού δυναμικού, ιδίως τους θερινούς μήνες, όπου γίνονται εποχικές προσλήψεις σε υψηλής ωστόσο ευθύνης θέσεις -π.χ.ναυαγοσώστες, παιδαγωγοί σε κατασκηνώσεις, ψυχαγωγοί και γυμναστές σε ξενοδοχεία- δεν πρέπει να οδηγεί σε προσλήψεις ατόμων που δεν έχουν εκπαίδευση, εμπειρία και τα αναγκαία πιστοποιητικά για την ανάληψη μιας θέσης.

Ένα ατύχημα στο χώρο εργασίας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση κι ο εργοδότης οφείλει να γνωρίζει τις ευθύνες και τις συνέπειες. Άλλωστε, όταν περιμένουν τόσοι νέοι άνθρωποι με πτυχία, ικανότητες και αγάπη για το αντικείμενό τους μια θέση εργασίας έστω και για τους θερινούς μήνες για να καλύψουν τα έξοδα των διακοπών τους, είναι απαράδεκτο να επιλέγονται ανεύθυνα άτομα χωρίς γνώση ή αγάπη για ό,τι κάνουν. Όταν η δουλειά, έστω και εποχική, αντιμετωπίζεται σαν αγγαρεία είναι πιο πιθανό να συμβούν ατυχήματα εξαιτίας αμέλειας κι ανευθυνότητας.

Ασφαλώς, τα λάθη ακόμα και στο χώρο εργασίας είναι αναπόφευκτα κάποιες φορές, εφόσον όλοι οι επαγγελματίες είμαστε άνθρωποι κι ενδέχεται να κάνουμε λάθη. Όταν όμως αυτά οφείλονται σε έλλειψη στοιχειωδών κανόνων ασφαλείας ή/και σε έλλειψη εξειδικευμένου και έμπειρου προσωπικού, τότε τα πράγματα δυσχεραίνουν και η ποινική ευθύνη είναι μεγάλη. Δεν θα μιλήσω για την ηθική ευθύνη, γιατί ίσως είναι “ψιλά γράμματα” για ορισμένους που αποβλέπουν μόνο στο πρόσκαιρο όφελος και κέρδος.

Ο εργαζόμενος, ιδίως όταν κατέχει καίρια θέση που σχετίζεται με την ασφάλεια παιδιών, οφείλει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα και να γνωρίζει πώς να αντιδράσει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Αυτό όμως θα γίνει μόνο εάν και ο ίδιος έχει λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση κι επιμόρφωση.

Επίσης, είναι σημαντικό όλοι μας να είμαστε όσο πιο προσεκτικοί γίνεται και να μην αφήνουμε τίποτα στην τύχη του, ούτε να θεωρούμε κάποια πράγματα που για εμάς είναι αυτονόητα ότι είναι δεδομένα για τους υπόλοιπους. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα: ας είμαστε διπλά προσεκτικοί, όταν αφήνουμε να φυλάξει το παιδί μας ένα άτομο που δεν γνωρίζουμε έαν έχει την εμπειρία και την απαραίτητη εκπαίδευση, π.χ. ένας παιδαγωγός ή ψυχαγωγός σε ξενοδοχείο. Όσον αφορά τα θαλάσσια αθλήματα, τα οποία είναι συναρπαστικά αλλά κρύβουν τους κινδύνους τους, ας φροντίσουμε να λάβουμε κι εμείς τα μέτρα μας εάν δεν μεριμνήσουν οι άλλοι για εμάς και το πιο σημαντικό να κρατάμε πάντοτε απόσταση από τους λουόμενους όταν κάνουμε κάποιο θαλάσσιο σπορ. Το ίδιο ισχύει και όταν βλέπουμε κάποιον να κάνει κοντά μας ένα θαλάσσιο σπορ.

Συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι είναι κρίμα οι πιο ωραίες κι ανέμελες καλοκαιρινές μας στιγμές να καταστρέφονται εξαιτίας της ανευθυνότητας ατόμων που δεν κατανοούν ποιος είναι ο ρόλος τους. Δυστυχώς, αυτή είναι μια πραγματικότητα που έχουμε δει να καταγράφεται πολύ έντονα στα ρεπορτάζ των θερινών μηνών σχετικά με σοβαρά ατυχήματα σε παραλίες και ξενοδοχεία. Απαιτείται, επομένως, προσοχή από όλες τις πλευρές, ώστε οι βασικοί τουλάχιστον κανόνες ασφάλειας να μην αποτελούν αντικείμενο παραβίασης, θέτοντας σε κίνδυνο παιδιά κι ολόκληρες οικογένειες. Κρίνω, τέλος, αναγκαία τη δημιουργία και παρουσίαση μέσω βίντεο στο διαδίκτυο των τρόπων προστασίας από τους συνήθεις κινδύνους, προκειμένου να ενημερωθεί με ακρίβεια το ευρύ κοινό για το τι πρέπει να προσέχει και πώς να προστατευθεί, με απώτερο στόχο να μειωθούν τα καλοκαιρινά ατυχήματα που δύναται να αποβούν ακόμα και μοιραία για την ανθρώπινη ζωή.

Περιμένω τα σχόλια και τα μηνύματά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com

Εγκλήματα τιμής: στο postmodern.gr

“Έχω δύο ακόμα ανύπαντρα κορίτσια και δεν θα δεχόταν κανείς να τα παντρευτεί αφού προέρχονταν από μια ατιμασμένη οικογένεια. Έπρεπε να ξεπλύνω την ντροπή και ζητώ η κοινωνία και ο Θεός να με συγχωρέσουν”, είχε δηλώσει μάνα από την Ηλεία, η οποία πριν από χρόνια είχε δηλητηριάσει την 21χρονη κόρη της, η οποία είχε μείνει έγκυος εκτός γάμου…

Τα χαρακτηριστικά των εγκλημάτων τιμής, το προφίλ των θυτών αλλά και των θυμάτων και διαπιστώσεις για τα κίνητρα δράσης, καθώς και για τον επικίνδυνο ρόλο που δύναται να διαδραματίσει το στενό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, κυρίως σε κλειστές κοινωνίες, αναλύονται στο σημερινό μου κείμενο στο postmodern.gr που φέρει τον τίτλο Εγκλήματα Τιμής: όταν το “τι θα πει η γειτονιά” μπαίνει πάνω από την ανθρώπινη ζωή και μπορείτε να διαβάσετε εδώ http://www.postmodern.gr/egklimata-timis-otan-ti-tha-pi-gitonia-beni-pano-apo-tin-anthropini-zoi

Να σημειώσω εδώ ότι τα εγκλήματα τιμής έχουν αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής διερεύνησης στο πλαίσιο των elearning εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Παν/μίου Αθηνών που έχω αναλάβει. Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον να εξετάσουμε το πόσο εύκολα η ανθρώπινη ζωή απαξιώνεται υπό την πίεση που αισθάνονται ορισμένα άτομα απέναντι στην κοινωνία και τις αντιδράσεις της. Ένα στοιχείο που οφείλει να μας προβληματίσει στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου το εγκλημα γίνεται πιο σκληρό και αξίες ζωής καταρρακώνονται.

Σας ευχομαι καλή ανάγνωση! Περιμένω τα σχόλια και τα μηνύματά σας στο mail μου: kardaraa@gmail.com και στο postmodern.gr