ΓΡΑΦΕΙ Η ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Το άλλο με την εργαζόμενη μητέρα, το ξέρεις;(29/6/2013)
Οκ, αυτή τη φορά μ’έπιασε το φεμινιστικό μου. Γενικά είμαι παραδοσιακή εργαζόμενη σύζυγος και μάνα, οπότε γιαλαντζί φεμινίστρια τις περισσότερες μέρες, αλλά δεν ξέρω αν το προσέξατε: στον αυτοπροσδιορισμό μου πάει πρώτα το «εργαζόμενη» και μετά το «σύζυγος και μάνα». Δεν είναι τυχαία η σειρά – είναι… χρονολογική, αλλά ταυτόχρονα δείχνει πόσο απαραίτητη είναι για μένα η εργασία για την προσωπική μου ισορροπία, ακόμη κι αν η καρδιά μου και οι προτεραιότητες είναι ξεκάθαρα στην οικογένειά μου. Είμαστε πολλές οι γυναίκες που αγαπάμε τη δουλειά μας και εργαζόμαστε επειδή θέλουμε, κι όχι μόνο επειδή πρέπει -όπως είναι πολλές εκείνες που προτιμούν να μην εργάζονται γιατί βρίσκουν τη δική τους ισορροπία έτσι.
Τον φεμινιστικό μου κάλο (όπως και πολλούς άλλους…) τον πατάει η Κρίση. Όσο περισσότερο τη ζούμε, οι εργαζόμενες μητέρες, οι μισθωτές κυρίως, όσες δουλεύουμε το κλασικό οκτάωρο, τόσο περισσότερο μας φωνάζει «τράβα σπίτι σου κυρά μου». Σαν να παίζουμε μια παρτίδα Μονόπολη όπου ο περισσότερες κάρτες που τραβάμε πλέον μας διατάζουν «ξαναπήγαινε στην Αφετηρία χωρίς να πάρεις 20.000».
Από τη μια, έχουμε την άνοδο του ακραίου συντηρητισμού, που αναγνωρίζει στη γυναίκα τους ρόλους της μάνας και συζύγου κι εκεί ουσιαστικά τελειώσαμε. Αλλά και εκτός συντηρητικών τρόπων σκέψης, ακόμη και οι πιο προοδευτικοί αρχίζουν να αποκτούν υποσυνείδητα και υπόγεια στερεότυπα που δεν ευνοούν την εργαζόμενη γυναίκα. Ας πούμε, κάπου μέσα μας βαθιά και υπόγεια τα εκκωφαντικά ποσοστά ανεργίας, μας κάνουν να λυπόμαστε περισσότερο τον πατέρα που έμεινε άνεργος παρά την άνεργη μάνα. Ο μικρομεσαίος εργοδότης που δικαίως πλέον υπολογίζει και το τελευταίο ευρώ στο κόστος και στην παραγωγή του, σκέφτεται διπλά να προσλάβει μια νέα γυναίκα σε «αναπαραγωγική» φάση της ζωής της – δεν υπάρχει περιθώριο να την πληρώνει όσο εγκυμονεί ή μεγαλώνει ένα νεογέννητο, και να πληρώνει ταυτόχρονα έναν προσωρινό αντικαταστάτη. Αν κοντεύεις τα τριάντα και είσαι νιόπαντρη, περίπου πρέπει να υπογράψεις συμβόλαιο ότι δεν σκοπεύεις να αποκτήσεις παιδί τα επόμενα χρόνια, για να προσληφθείς.
Η γυναίκα που συνεχίζει να έχει οικογένεια και να εργάζεται θεωρείται τυχερή – αλλά ούτε κι αυτή στερείται των δικών της διλημμάτων. Το κόστος φύλαξης των παιδιών ζυγίζεται όλο και περισσότερο με το δικό της μισθό – αν κάποια στιγμή μειωθεί ο μισθός τόσο που να μην καλύπτει τη φύλαξη, αρχίζει στο περιβάλλον της να υποβόσκει η ιδέα «μήπως δεν αξίζει τον κόπο να εργάζεσαι, μήπως είναι ευκολότερο να μείνεις σπίτι με τα παιδιά». Αν συνεχίζει να επιδιώκει καριέρα, με μείωση μισθού ή χωρίς πληρωμένες υπερωρίες, η ενοχή ότι είναι στη δουλειά κι όχι στο σπίτι με τα παιδιά εντείνεται από το επιχείρημα «και επιπλέον αντί να πάρεις αύξηση, η καριέρα σου μας κοστίζει». Καριέρα σε καιρούς κρίσης, με παιδιά που χρειάζονται κάποιον να τα φροντίζει; Αρχίζει να μοιάζει με ανέκδοτο…
Θύματα της κρίσης και οι νέες γιαγιάδες, που ανήκουν στις πρώτες γενιές «ανεξάρτητων» συνταξιούχων γυναικών, που είχαν αρχίσει να μαθαίνουν ότι υπάρχει ενεργή ζωή μετά τη σύνταξη, έξω από το σπίτι, την κουζίνα και τη φροντίδα των παιδιών. Σε τέτοιες εποχές, να την ξεχάσουν τη ζωή αυτή, για να φυλάξουν τα εγγόνια τους… Έτσι κι αλλιώς, εκεί που πήγε η μηνιαία σύνταξη πού να ταξιδέψεις και ποια κοινωνική ζωή να έχεις… Πίσω λοιπόν στο σπίτι και στις παιδικές χαρές, αυτή τη φορά με τα δικά μας μωρά.
Θύματα της κρίσης και οι μαμάδες που ως τώρα έμεναν σπίτι από επιλογή, και δέχονται πλέον την πίεση να βρουν μια δουλειά – μια οποιαδήποτε δουλειά, κατά προτίμηση λίγες ώρες όσο το παιδί είναι στο σχολείο για να διατηρήσουν και την απογευματινή φροντίδα των παιδιών, ώστε να συνεισφέρουν στον οικογενειακό κορβανά.
Θύματα της κρίσης και οι δασκάλες, κατ’εξοχήν γυναικείο επάγγελμα. Περισσότερα παιδιά στην τάξη, μικρότερες αμοιβές, περισσότεροι αγχωμένοι και εξαγριωμένοι γονείς που περιμένουν από το σχολείο και να εκπαιδεύει και να φυλάει τα παιδιά μέχρι αργά, για να μπορούν οι ίδιοι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εργασίας τους και να μην ρισκάρουν τη θέση τους. Μητέρες εις το τετράγωνο, αφού φροντίζουν και τα δικά μας παιδιά, εργαζόμενες με εργοδότη εις τον κύβο, αφού όλοι οι γονείς έχουμε και μια απαίτηση παραπάνω.
Οι γυναίκες είχαμε ανέκαθεν το ρόλο – και την ικανότητα- του ζογκλέρ, να συνδυάζουμε όλους αυτούς τους ρόλους της καθημερινότητας, να γεμίζουμε μ’αυτούς, να βρίσκουμε τη σωστή ισορροπία για την καθεμία. Τα τελευταία χρόνια, είμασταν και πιο ελεύθερες να ακολουθήσουμε το δρόμο που ταίριαζε στην καθεμία, χωρίς ενοχές. Μάνα στο σπίτι χωρίς ενοχές, διευθύντρια χωρίς ενοχές, ταξιδιάρα γιαγιά χωρίς ενοχές. Πλέον, η ανάγκη του βιοπορισμού μας βάζει σε έναν κοινό δρόμο θυσίας των «θέλω» μας γιατί αλλιώς δεν βγαίνουμε – και το περιβάλλον αρχίζει να έχει όλο και περισσότερο άποψη για τον αν μια γυναίκα πρέπει ή δεν πρέπει να εργάζεται, πόσο πρέπει να εργάζεται, υπό ποιες συνθήκες πρέπει να εργάζεται και ποιες θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητές της.
Δεν είναι δηλαδή η πρακτική που με στενοχωρεί, δεν είναι αναγκαζόμαστε να αναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας και να ξεχάσουμε για λίγο τις δικές μας επιθυμίες προς όφελος της οικογένειας – εξάλλου κάναμε οικογένεια γιατί την θέλαμε, την αγαπάμε και πάντα είναι η προτεραιότητά μας με χίλιους τρόπους στην καθημερινή μας ζωή. Ούτε νιώθω πως μόνο τις γυναίκες αγγίζει η κρίση – όλοι, άντρες και γυναίκες, νέοι και ηλικιωμένοι, έμπειροι και άπειροι, με τη σημερινή συγκυρία ζούμε μεγάλα προβλήματα, διλήμματα, απογοητεύσεις και ξεχνάμε τα όνειρά μας. Αυτό που με ενοχλεί είναι πως σαν κάτι πιο βαθύ να συμβαίνει για τις γυναίκες, μια αλλαγή αντίληψης, όχι μόνο πρακτικής, σαν το δικαίωμά μας στην εργασία να τίθεται πάλι υπό προϋποθέσεις – βιοποριστικές ως επί το πλείστον. Πάνω που φαινόταν να τα έχουμε ξεπεράσει αυτά…
Σας είπα, η κρίση μου πάτησε τον φεμινιστικό μου κάλο. Ελπίζω να μ’έχει χτυπήσει η πανσέληνος κι όλα τα παραπάνω να είναι, απλώς, υπερβολή…
Καρδαρά Αγγελική 