Η ερευνητική ενασχόληση με την παραβατικότητα ανηλίκων μας έχει οδηγήσει σε ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα για την εξελικτική πορεία του φαινομένου, η οποία λαμβάνει αρνητικό πρόσημο, με κύριο χαρακτηριστικό της τις καταγραφόμενες σοβαρές ποιοτικές διαφοροποιήσεις. Έχουμε τονίσει (όχι μόνο σήμερα, καθώς οι επισημάνσεις και η κατάθεση προτάσεων έχουν γίνει χρόνια πριν, διαβλέποντας την αρνητική πορεία που θα διέγραφε το φαινόμενο) την ανάγκη να εστιάσουμε το βλέμμα μας στην ανηλικότητα, στα ζητούμενά της, στις αλλαγές τόσο στον οικογενειακό όσο και στον κοινωνικό ιστό και ευρύτερα στα νέα δεδομένα της εποχής.
Μάλιστα, όπως γράφω στην Εισαγωγή του βιβλίου μου “Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους”, ισχυρό κίνητρο για να γράψω για το συγκεκριμένο θέμα ήταν οι επιστημονικές τοποθετήσεις και επισημάνσεις του μέντορά μου, Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας ΕΚΠΑ, Γιάννη Πανούση Giannis Panousis εδώ και αρκετά χρόνια. Με κινητοποίησε σε ερευνητικό επίπεδο ειδικότερα η ραδιοφωνική του συνέντευξη στον δημοσιογράφο Γιώργο Σαχίνη τον Ιούλιο του 2019. Αναφερόμενος στη μελέτη της παραβατικότητας ανηλίκων, είχε τονίσει την αναγκαιότητα να διερευνηθεί το φαινόμενο με το επιστημονικό μας βλέμμα στο μέλλον: πώς προβλέπουμε σε ερευνητικό επίπεδο ότι θα εξελιχθεί στην πορεία των ετών, τι πρέπει να μας προβληματίσει, ποιες είναι οι προτάσεις μας βάσει των κοινωνικοδημογραφικών στοιχείων, των δεδομένων σε διεθνές επίπεδο, αλλά και των υποθέσεων που ήδη μας έχουν απασχολήσει και αποτελούν αντικείμενο επισταμένης διερεύνησής μας. Αυτές οι παράμετροι, σύμφωνα με τον Καθηγητή Γ. Πανούση, πρέπει να μελετηθούν σε βάθος από τους ερευνητές και τις ερευνήτριες. Έχει επίσης προτείνει (πάνω από 20 χρόνια) την Ίδρυση ενός Ινστιτούτου Αντεγκληματικής Πολιτικής, ώστε να μελετά το έγκλημα και το εγκληματικό φαινόμενο και να καταθέτει επιστημονικές προτάσεις με στόχο τη λήψη μέτρων πρόληψης.
Έχουμε αναπτύξει εκτενώς το θέμα -της παραβατικότητας ανηλίκων- στα ΜΜΕ και το επόμενο, ουσιαστικό βήμα μας πρέπει να αφορά στη λήψη μίας σειράς ολοκληρωμένων και καλά σχεδιασμένων μέτρων για την ενίσχυση της ανηλικότητας (και των οικογενειών στη σύγχρονη εποχή, καθώς ο οικογενειακός ιστός υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς που αφήνουν ισχυρό “αποτύπωμα” στο φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας), ώστε να αντιμετωπιστούν οξύτατα κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με το φαινόμενο, να προσεγγιστούν “σκοτεινές” πτυχές του και διαστάσεις του που είναι πιο ορατές στη σημερινή εποχή και παράλληλα να ανοιχτούν για την ανηλικότητα νέοι δρόμοι, πιο δημιουργικοί και εποικοδομητικοί.
Όπως σε πολλές περιπτώσεις έχω υπογραμμίσει, πρέπει να μας προβληματίσει το γεγονός ότι ανήλικα άτομα που συγκρούονται με τον ποινικό νόμο, όπως σκιαγραφούμε το προφίλ τους στη χώρα μας, είναι παιδιά που όπως φαίνεται δεν έχουν μάθει να θέτουν στόχους, να έχουν όνειρα, η εμπιστοσύνη τους σε πρόσωπα και θεσμούς είναι κλονισμένη, η σχέση τους με το σχολείο είναι πολύ κακή, βιώνουν τη χαρακτηριζόμενη σχολική “αποτυχία” ή εγκαταλείπουν πρώιμα τις σχολικές σπουδές, ένα μέρος αυτών των νέων έχουν εξαρτήσεις από ουσίες -και βέβαια- και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ένα ακόμα φλέγον θέμα της εποχής), με σοβαρές δυσλειτουργίες στον πυρήνα των οικογενειών τους. Οι δυσλειτουργίες διακρίνονται σε ορατές αλλά και μη ορατές, που σημαίνει ότι και οικογένειες χωρίς φαινομενικά προβλήματα τελικά “νοσούν” ως προς τη σχέση τους με τα παιδιά τους και έχουν ανάγκη επιστημονικής βοήθειας και υποστήριξης.
Αναμφίβολα υπάρχουν βήματα που μπορούν και πρέπει να γίνουν για την αποτελεσματικότερη διαχείριση του φαινομένου, το οποίο δυστυχώς θα συνεχίσει να διαγραφεί μία αρνητική πορεία με σημαντικές εξάρσεις. Ως εκ τούτου ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου έργου για την προστασία, την ενίσχυση και υποστήριξη σε πολλαπλά επίπεδα της ανηλικότητας κρίνεται επιτακτική. Μία στρατηγική που θα περιλαμβάνει τους τρεις βασικούς άξονες στους οποίους κινείται ο ανήλικος/η ανήλικη, δηλαδή οικογένεια, σχολείο, τοπική κοινωνία και σε ένα δεύτερο αλλά εξίσου σημαντικό επίπεδο, τα ΜΜΕ και την ευρύτερη κοινωνία. Σε αυτό τον αγώνα για να κερδίσουν οι ανήλικοι/ες τα όνειρά τους οφείλουμε να συμβάλλουμε με τον πιο δυναμικό τρόπο και με απώτερο στόχο μας την ενίσχυση της ανηλικότητας που έχει βρεθεί στη δίνη σοβαρών προβλημάτων και έχει έρθει αντιμέτωπη με κρίσεις (οικονομική, αξιακή, υγειονομική) και προκλήσεις.
Η φωτογραφία αντλείται από: https://unsplash.com/photos/rBx6r5OUt7s
Καρδαρά Αγγελική 