Ένα θέμα για το οποίο δείξατε μεγάλο αναγνωστικό ενδιαφέρον κι αγαπήσαμε κι εμείς επίσης! Αναφέρομαι στο θέατρο στη φυλακή, το οποίο διερευνούμε και την επόμενη εβδομάδα στο postmodern.gr αλλά και στο Crime & Media Lab με πολύ ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις που θα ακολουθήσουν.
«Θέλω να δώσω ευκαιρία σε αυτούς που δεν έχουν φωνή να μιλήσουν και να εκφραστούν. Ένας από τους στόχους της Τέχνης, ειδικά μέσα στις φυλακές, είναι να αλλάξουμε την εικόνα που έχει ο κρατούμενος για τον εαυτό του» Στάθης Γράψας – Συνέντευξη στο 14ο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος Crime Times.
Το 2010 ο Στάθης Γράψας ξεκίνησε εθελοντικά το θέατρο στις ελληνικές φυλακές και δημιούργησε το πρόγραμμα «Θεατρικό Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης». Στόχοι του εργαστηρίου είναι η μείωση της υποτροπής και η επανένταξη των κρατουμένων μέσω της ενίσχυσης της αίσθησης του ανήκειν και της δημιουργικής απασχόλησης.
Η συνέντευξη που δημοσιεύεται στο Crime Times αποτελεί μέρος της επιστημονικής δράσης του Crime & Media Lab –Ομάδας Εργασίας για το Έγκλημα στα ΜΜΕ (https://e-keme.gr/category/working-groups/crime-%ce%bcedia-lab/), στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, με θέμα το «Θέατρο στη Φυλακή». Η μελέτη που εκπονείται από την κυρία Έλενα Φώτου, Πτυχιούχο Τμήματος “Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ” ΑΠΘ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΠΜΣ “Εγκληματολογίας” του Παντείου Πανεπιστημίου, θα εμπλουτιστεί και με άλλες συνεντεύξεις από άτομα με πολύχρονη εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα, με σημαντικές παρατηρήσεις για τη θετική επίδραση των δράσεων αυτών και ένα εκτενέστερο θεωρητικό κείμενο.
Συνέντευξη: Έλενα Φώτου, Πτυχιούχος Τμήματος “Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ” ΑΠΘ, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΠΜΣ “Εγκληματολογίας” του Παντείου Πανεπιστημίου, Επιστημονική επιμέλεια Δρ Αγγελική Καρδαρά.
Θα ήθελα να ολοκληρώσω τη σημερινή ανάρτηση με τις πολύ ενδιαφέρουσες επισημάνσεις του κ. Γράψα σε ένα από τα ερωτήματα που του θέσαμε στη συνέντευξη που μπορείτε να διαβάσετε στο Crime Times σχετικά με την εμπειρία του από το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα, έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο χώρο, και ειδικότερα το πώς επιδρά και πώς βοηθάει το θέατρο τους νέους πριν από την επιστροφή τους στην έξω από τα καταστήματα κράτησης κοινωνία.
“Αλλάζει η συμπεριφορά τους, το βλέπω και σε σχέση με τη συμμετοχή τους στο σχολείο. Οι καθηγητές τους λένε ότι προσέχουν περισσότερο, γίνονται πιο ευγενικοί. Στην κοινωνική υπηρεσία έχουν τρόπους, δεν έχουν έπαρση. Τους τονίζω συνεχώς αυτό το θέμα, ότι στη θεατρική ομάδα ο καθένας τους ως μέλος της την εκπροσωπεί στην υπόλοιπη φυλακή και πως αν κάποιος κάνει κάτι, θα έχει επιπτώσεις και στην υπόλοιπη ομάδα. Οπότε, πρέπει να προσέχουμε πώς συμπεριφερόμαστε. Άτομα που δεν μιλούσαν καθόλου, έρχονται και μιλάνε σιγά-σιγά, μπαίνουν στην ορολογία της πρόβας, δείχνουν ενδιαφέρον, άνθρωποι που δύσκολα εκφράζονταν έχουν πιο μαλακό βλέμμα.
Φεύγοντας το Δεκέμβριο του 2013 για Αυστραλία, πήγα να τους χαιρετήσω και ο Ε., -ένα παιδί που ήταν εγκαταλελειμμένο σε ιδρύματα, ακόμα και ο θείος που τον φρόντιζε τον εγκατέλειψε-, την ημέρα του αποχαιρετισμού μού είπε: “Μη με εγκαταλείψεις και εσύ”. Έκλαιγε γοερά σαν μικρό παιδί και δεν ήξερα τι να του πω. Είχε αυτή την ανάγκη, λόγω της ηλικίας του, της συνθήκης της ζωής του.
Μέσα από το πρόγραμμα δίνω βεβαιώσεις συμμετοχής, εάν κάποιος έρχεται και παραμείνει στο πρόγραμμα τουλάχιστον για τρεις μήνες, για δώδεκα συναντήσεις, συνεχόμενες, κάνοντας μια προσπάθεια. Οι βεβαιώσεις αυτές βοήθησαν κάποιες περιπτώσεις στην εκδίκαση υποθέσεων. Έχουν δρόμο όμως μπροστά τους, είναι δύσκολο.
Αυτό που με ανησυχεί είναι οι ανήλικοι στην Κόρινθο. Είναι παιδιά 15-18 ετών, ως επί το πλείστον ξένοι, οι οποίοι δεν έχουν δει καν ενδοχώρα. Έχουν έρθει από τα camp των νησιών, έχοντας περάσει μέσω Τουρκίας στην Ελλάδα, φτάνουν στα νησιά, κάνουν κάτι στα camps και μπαίνουν κατευθείαν φυλακή. Οπότε, είναι μια πορεία όπου έχουν έρθει εδώ, δεν έχουν δει άλλον πολιτισμό, έχουν δει μόνο κάγκελα. Είναι η ομάδα στην οποία πρέπει όλοι να στρέψουμε την προσοχή μας. Είναι παιδιά που έχουν ζήσει πολέμους, είναι από ξεκληρισμένες οικογένειες, δεν έχουν κανέναν και είναι στο έλεος. Έχω ακούσει ιστορίες που είναι εφιαλτικές, ιστορίες τρόμου. Παιδιά που είναι στη φυλακή και η φυλακή δεν μπορεί να τους παρέχει το πιο απλό, έναν διερμηνέα που μπορεί να μιλήσει Φαρσί. Πώς θα επικοινωνήσει τα θέλω του; Πώς θα πει τη δική του ιστορία, τη δική του πλευρά της αλήθειας; Πώς θα βγάλουμε άκρη με νοήματα;
Πήγα στην Κόρινθο μετά από παρότρυνση της εισαγγελέως Κορίνθου. Ανταποκρίνονται, γιατί δεν μιλάνε και συμμετέχουν σε μια σωματική διαδικασία, αρχίζουν να καταλαβαίνουν κάποιους όρους, οι πιο παλιοί μεταφράζουν στους δικούς τους που δεν ξέρουν. Όμως, τα σχολεία υπολειτουργούν, οι δάσκαλοι δεν πηγαίνουν, δεν υπάρχουν διερμηνείς για να γίνουν μαθήματα. Γιατί τώρα που σταμάτησαν όλα τα προγράμματα στις φυλακές, αυξήθηκαν άραγε τα πειθαρχικά; Αφού είναι σε αδράνεια, δεν κάνουν τίποτα. Θα τους πειράξει το παραμικρό και θα τσακωθούν, οπότε έχουμε αύξηση πειθαρχικών, αύξηση ψυχολογικών. Πρέπει να τους απασχολούμε, να εκτονώνουν την ενέργειά τους και οι ανήλικοι και οι ενήλικοι.
Υπάρχουν πολλά κενά σε σχέση με τους ανήλικους. Τιμωρούνται. Ναι, έχουν βαριά παραπτώματα για την ηλικία τους, αλλά πρέπει να αντιληφθούμε ότι μόνο έτσι ξέρουν να επιβιώνουν, έτσι έχουν μάθει. Αν δεν ασχοληθεί κάποιος μαζί τους καθημερινά με προγράμματα, εκπαίδευση, γλώσσα, πολιτισμό, κίνηση, σώμα, δεν αλλάζει κάτι. Δυσκολευόμαστε εμείς να αλλάξουμε συνήθειες, να κόψουμε το κάπνισμα, να μειώσουμε τη χρήση του κινητού, να αλλάξουμε διατροφή, όλα αυτά μας δυσκολεύουν και μας δημιουργούν εκνευρισμό. Πώς περιμένουμε αυτοί να αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη, απλώς επειδή τους βάλαμε φυλακή;
Έξω από τον Αυλώνα, η επιγραφή αναφέρει “Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων”. Τι εννοούμε με τον όρο “ειδικό”; Μου λένε ότι κοιμούνται δύο δύο σε ράντζα, γιατί κάνουν εργασίες στη φυλακή. Κάνω πρόβα στον Αυλώνα σε μια τεράστια αίθουσα εκδηλώσεων, η οποία είναι δίπλα από τα μαγειρεία, στάζουν νερά, υπάρχουν άσχημες μυρωδιές, υπάρχουν τα σκουπίδια των μαγειρείων. Μια αίθουσα που ποτέ δεν είναι καθαρή και συνήθως την καθαρίζει η ομάδα πριν ξεκινήσουμε. Συμβιώνουν σε μια χωματερή. Οι συνθήκες είναι πολύ άσχημες. Στην Κόρινθο δεν έχουν μια μεγάλη αίθουσα και, όποτε ο καιρός το επιτρέπει, το πρόγραμμα γίνεται έξω στο προαύλιο. Δυσκολευόμαστε. Πάμε και στην αίθουσα του σχολείου, αλλά είναι τόσο στενή που δεν βοηθάει. Αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε σε μικρές ομάδες”.
* Ο Στάθης Γράψας σπούδασε θέατρο στη Μελβούρνη και στην Αθήνα. Παρακολούθησε το εργαστήριο «Transmission» για την εκπαίδευση ηθοποιών σε φυλακές, ιδρύματα, μουσεία και νοσοκομεία στο Βασιλικό Θέατρο του Λονδίνου, ενώ η πρακτική του εργαστηρίου έγινε σε ιδρύματα για ορφανά και άστεγα παιδιά στο μεταπολεμικό Βελιγράδι. Στο Ρόττερνταμ ολοκλήρωσε και το εργαστήρι μετεκπαίδευσης για το εφαρμοσμένο θέατρο.
Είναι εμψυχωτής – σκηνοθέτης σε τέσσερα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας. Στις φυλακές Αυλώνα ξεκίνησε εθελοντικά το εργαστήρι προσωπικής ανάπτυξης κρατουμένων με βάση το θέατρο το 2010, το οποίο συνεχίζει και σήμερα. Από το 2017 καθοδηγεί ομάδες στις φυλακές της Θήβας, Κορίνθου και στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε διεθνή συνέδρια για το θέατρο στις φυλακές στο Βερολίνο, στο Ρόττερνταμ, στο θέατρο Wilma (Φιλαδέλφεια) και στο Πανεπιστήμιο του Όκλαντ (Μίσιγκαν). Επίσης, στη Φεράρα (Ιταλία) παρουσιάστηκε μέρος της μεθόδου του με εισηγητή τον Μιχάλη Τραΐτση. Είναι υπεύθυνος του θεατρικού εργαστηρίου στην Επάνοδο (Ν.Π.Ι.Δ.).
Στην Αυστραλία έχει δουλέψει με παιδιά Ελλήνων μεταναστών στα σχολεία της κοινότητας, όπως και με ενήλικους. Πραγματοποίησε το εργαστήρι προσωπικής ανάπτυξης κρατουμένων σε φυλακή υποδίκων και συνεργάστηκε εθελοντικά με ηθοποιούς με νοητική υστέρηση σε ένα διετές εργαστήρι.
Καρδαρά Αγγελική 